ابهامات جانشینی پادشاه عربستان
ادعاهای کشور عربستان تمامی ندارد.
ادعاهای کشور عربستان تمامی ندارد. ایجاد تحول در نحوه جانشینی پادشاه عربستان، واقعیتی بود که به‌هرحال روزی به‌وقوع می‌پیوست. با نگاهی به آنچه در ورود به این دوره پادشاهی عربستان اتفاق افتاد وصیت ملک عبدالعزیز برای جانشینی به‌ترتیب پسران خود برای حکومت بر شبه‌جزیره عربستان بود، وصیتی که در آن ابهاماتی نهفته و مهم‌ترین آن، تعیین جانشین پس از مرگ آخرین فرزند وی بود. چه کسی وارث تاج و تخت خواهد بود، فرزند کدامین پادشاه فقید؟ یا به هر حال نحوه ادامه حکومت در خاندان آل سعود چگونه خواهد بود؟ پرسش‌هایی که پاسخ آن‌ها را تمام ارجحین بر بن‌سلمان به حاکم بعدی موکول کردند تا نهایتاً با اقدام بن‌سلمان قبل از به حکومت رسیدن نایف مسیر ادامه جانشینی منقطع شد و بناست روال آن تغییر یابد، تغییری که با مخالفت‌های افراد از خاندان آل‌سعود و… همراه بود.
خواه‌ناخواه این عملکرد یک نوع تغییر مسیر بود و تغییرات همواره با مخالفت‌ها همراه است. وجود و ایجاد جوی ناآرام در منطقه و قرارگرفتن عوامل تشنج در کانون توجه، عاملی بود که تحولات در کشور عربستان را کم‌رنگ‌تر جلوه می‌داد. بن‌سلمان و همراهان وی از این فرصت استفاده کرده و زمینه را برای اجرایی‌کردن خط فکری خود هموار یافتند و دست به عمل شدند؛ اما آنچه از نظرها پنهان بود عوامل بیرونی تأثیرگذار بر این اتفاقات بود، عواملی که تأثیرات آن برای منطقه هزینه‌های فراوانی به‌همراه دارد: معامله با یک تاجر ماهر که دستی در سیاست دارد و تنها منفعت مالی او را ارضا می‌کند و برای پشتیبانی و ایجاد تلاطم در منطقه هدفی به‌جز سود مادی را دنبال نمی‌کند. تائید این مطلب سخنان ترامپ بود که عنوان کرد حضور من در جلسه ریاض، گرفتن میلیاردها دلار بود. شاید این تنها سخنی است که می‌شود از این رئیس‌جمهور ایالات‌متحده قبول کرد و در صحت آن تردید نکرد.
امیر قطر چه گفت؟
سخنان چند روز گذشته امیر قطر مبنی‌بر آمادگی برای حل اختلافات از طریق دیپلماسی مشروط بر به‌رسمیت‌شناختن حاکمیت دولت قطر بر عرصه کشور سخنی سنجیده است و می‌توان آن‌را منطقی در دنیای سیاست و دیپلماسی قلمداد کرد، سخنی که در آن حکمتی وجود دارد و تائید حکمیت حکومت بر سرزمین است، اصلی که پایبندی بر آن برای کشورهای جهان الزام بوده و سه عنصر سرزمین، حکومت و حاکمیت در کنار جمعیت، عناصر تشکیل‌دهنده یک کشور یا دولت است که درصورت فقدان هرکدام تشکیل کشور کامل میسر نمی‌شود. به رسمیت‌شناختن حاکمیت دولت‌ها در حقوق بین‌الملل اصلی بنیادین تلقی می‌شود.
اقدام یک کشور مبنی بر سلب شناسایی حاکمیت حکومت یک کشور، که قبلاً حاکمیت آن از طرف دولت‌ها به رسمیت شناخته شده است، امری غیرمتعارف و توهین و اهانت به حکومت آن کشور تلقی می‌شود. حال باید درنظر داشت که اعلام نظر وزیر امور خارجه عربستان در خصوص سخنان امیر قطر، بیانگر روحیه جنگ‌طلبی و عدم حل اختلافات از طریق دیپلماسی است. درنهایت این اقدام امیر قطر به‌منزله قبول اصول دیپلماسی بوده و نباید نگاهی مبنی بر عقب‌نشینی قطر داشت؛ بلکه رونمایی از سیاست حل اختلافات با تحمیل زور و به دور از قواعد دیپلماسی، گفتمان دولتمردان امروزی عربستان و متحدان وی است، سیاست‌هایی که باعث تیرگی روابط بین کشورهای منطقه می‌شود و زمینه نفوذ برای کشورهای خارج از منطقه را هموار می‌سازد.
انزوای عربستان
وابستگی بیشازحد به ایالات‌متحده با توجه به اختلافات بین ایالات‌متحده و کشورهای اروپایی در نهایت انزوای کشور عربستان را به‌همراه خواهد داشت. قطر بهعنوان کشوری ثروتمند با دارابودن منابع انرژی در رأس مراودات مالی با اروپا قرار گرفته و بهدنبال آن حمایت‌های این کشورها را داراست. تغییر مواضع دیپلماتیک کویت در قبال ایران را نیز می‌توان در راستای فشار کشور عربستان برای خشنودی ایالات متحده از عملکرد عربستان گنجاند. به‌هرحال عربستان برای حفظ موقعیت خود نگرانی‌های بسیار دارد و در راستای تحقق سیاست‌ها و برنامه‌های خود مجبور است در ادامه مسیر، تغییرات بسیاری لحاظ و هزینه‌های گزافی پرداخت کند: چه در عرصه داخلی و چه در عرصه خارجی تا نهایتاً چندوقتی دوام داشته باشد. پرداخت میلیاردها دلار در مقابل خرید تسلیحاتی که حتی توان استفاده از آن را ندارد و تنها برای خشنودی ایالات‌متحده پرداخت کرده است، تنها یکی از این هزینه‌هاست. تغییر در بدنه داخلی و ایجاد وزارت امنیت و ضد تروریست، ایجاد نهادهای موازی در دستگاه حکومتی بر اساس ارتقای جایگاه ادارات حتی در حد وزارت‌خانه و… اقداماتی است که نه‌تنها هزینه‌هایی بر دوش حکومت دارد و نشانه‌ای ازعدم ثبات سیاسی عربستان است، بلکه نمایانگر نگرانی‌های پادشاه و طرفداران است.
نویسنده : پاتریک ساهاکیان
