زندگینامه علی حاتمی

علی حاتمی اسطوره سینما

عباس علی حاتمی متولد 1323 در خیابان شاپور تهران کوچه اردیبهشت است. پدرش صفحه آرای یک چاپخانه بود. اولین آشنایی علی حاتمی با کلمات در همان چاپخانه پدر اتفاق می افتد. او اولین متن‌هایش را با به هم چسباندن همان قطعات سربی می‌نویسد: نوعی بداهه سرایی کودکانه. شوق نمایشنامه نویسی پای او را به تماشاخانه‌های لاله باز کرد و در آن جا مسحور بازی هنرمندانه جعفر توکل شد و آروز می‌کرد روزی برسد که توکل در نمایشی به کارگردانی خود او بازی کند. از همان ایام، حاتمی تصمیم می‌گیرد روی مایه‌هایی از داستان‌های ملی و ایرانی کار کند.

حسن کچل اولین تجربه سینمایی علی حاتمی

حاتمی کار هنری خود را با نویسندگی در تئاتر آغاز کرد و نمایشنامه‌های ساتن، ماهیگیر، حسن کچل، چهل گیس و شهر آفتاب و مهتاب را نوشت. موقعی که در کلاس نهم تحصیل می‌کرد، برای آموختن اصول اولیه نمایشنامه نویسی به هنرستان هنرپیشگی تهران می‌رفت؛ پس از آن به هنرستان آزاد هنرهای دراماتیک رفت. او در سال ۱۳۴۴ نمایش دیب (دیو) را که از اولین نوشته‌های خود بود در تالار دانشکده و با کودکان موسسه آموزشی فرهنگ آرزو به اجرا در آورد. پس از استقبال خوب مردم از نمایشنامه حسن کچل، حاتمی اولین تجربه سینمایی خود در 25 سالگی را با فیلم حسن کچل به تهیه کنندگی علی عباسی آغاز کرد.

پس از موفقیت حسن کچل، حاتمی از تئاتر فاصله گرفت و توانایی‌های خود را معطوف به سینما کرد. حاتمى سینماگرى جامع در هنرهای مختلف بود. او درام نویسى می‌دانست، گوش موسیقایى داشت، نقاشى را می‌فهمید. وی را به علت بهره بردن از زبان تصویر و خلق شخصیت‌های شاعرانه، سعدی سینمای ایران می‌دانند. حاتمی همواره در آثار سینمایی خود پیوندی ناگسستنی با اصطلاحات و گویش‌های کوچه بازار داشت، به طوری که کاربرد این دیالوگ‌ها به عنوان امضای وی در تقریباً تمامی آثار سینماییش حضور داشته و حالا از دیالوگ‌هایش به عنوان نمونه‌ای از ادبیات فارسی یاد می‌کنند. حاتمی نخستین کسی بود که یک فیلم را به طور کامل در یک شهرستان کویری و به طور مشخص در کاشان فیلمبرداری کرد. استفاده ابتکاری و خلاقانه حاتمی از معماری سنتی و کوچه‌های زیبا و تصاویر استفاده نشده از کاشان و خانه‌ای که با شیوه معماری ایرانی ساخته شد بود در فیلم طوقی باعث شد، سینماگران فیلم‌های زیادی را پس از آن در اصفهان، یزد، کاشان و سایر شهرهای حاشیه کویر بسازند. وی فیلم سازی وابسته به آداب و سنن ایرانی بود و حال و هوای زندگی، آداب و رسوم و باورهای ایرانیان به ویژه تهرانیان قدیم را به تصویر کشیده است. شخصیت آثار او اغلب شبیه‌ترین افراد به خصلت و باورهای قومیت‌های ایرانی هستند. ف

یلم‌های علی حاتمی چه آنهایی که گذری بر تاریخ دارند، چه آنهایی که از دل افسانه‌ها و فولکلور ایران آمده‌اند و چه آنهایی که شرح زندگی امروز ماست، همه در پاسداشت فرهنگ و هنر هستند. در فیلم‌های او چنان که در فیلم مادر دیدیم همه چیز کامل است، هیچ نمایی را ناقص و هیچ فضایی را تکه و پاره نمی‌بینیم. شخصیت‌های وی با فضای فیلم گره خورده‌اند و در انطباق با ساختار فضا خلق شده‌اند.

فیلم کماالملک حاتمی

علاقه حاتمی به ساخت فیلم‌هایی با تم تاریخی با نگاهی گذرا به کارنامه‌اش مشهود است؛ آنجا که به نام‌هایی چون ستارخان، سلطان صاحبقران، حاجی واشنگتن، کمال‌الملک، کمیته مجازات، جهان پهلوان تختی و… بر می‌خوریم. خودش معتقد بود که اگر تاریخ و یا انگاره‌های تاریخی معاصر این سرزمین را در آثارش مورد مداقه قرار می‌دهد، قصدش تنها بیرون کشیدن روابط انسانی از زوایای تاریک آن است که در سایه شعر و شهارها و قهرمان سازی ها و اسطوره پردازی‌ها پنهان مانده است. او با نگاهی هنرمندانه و دیدگاهی کاوشگر به دنبال حقایقی از این تاریخ بود که ورای تحریفات و حتی واقعیات گفته شده قرار می‌گرفت. هزاردستان درامی تاریخی از رجال در سایه است که در آن، خان مظفر، بدیلی از عبدالحسین ‌خان فرمانفرما یکی از پیچیده‌ترین و تاثیرگذار‌ترین سیاستمداران عصر قاجار و پهلوی به تصویر کشیده شده است. سال ۱۳۶۲ حاتمی، فیلم کمال الملک، که بر مبنای زندگی نقاش بزرگ ایرانی و رابطه‌اش با شاه و دربار قاجار را ساخت. حاتمی سعی کرده در این فیلم، هم بعد تاریخی و هم بعد بیوگرافیک فیلم را حفظ کند و با تکیه بر رابطه حکومت با یک هنرمند به ضعف‌ها و چالش‌های فرهنگی و هنری در آن زمان بپردازد.

دلشدگان آخرین فیلم علی حاتمی

حاتمى در آخرین فیلم سینمایی‌اش یعنى دل شــدگان نیز به گوشه‌ای دیگر از نانموده‌های تاریخ معاصر ایران یعنى تاریخ ضبط موســیقى در ایــران، البته با پرداخت و دراماتیزه نمودن ویژه خودش عنایت کرد و براى اولین بار تاریخچه موسیقى ایرانى در سده معاصر را برپرده سینما برد.

نویسنده : زهرا آقایی