پزشکی و سلامت
سنکوپ چیست؟
بررسی علت و علائم سنکوپ
سنکوپ به عللی از جمله فشار خون پایین، کم آبی بدن، مصرف برخی دارو‌ها و بیماری‌های قلبی به وجود می‌آید و با علائمی همچون سردرد، سرگیجه، احساس عدم تعادل، تعرق و … همراه است. روش درمان این عارضه به علت آن بستگی دارد.
کمبود اکسیژن در مغز باعث سنکوپ یا غش می‌شود، در اثر این مشکل فرد به صورت ناگهانی هوشیاری خود را ازدست می‌دهد. سنکوپ وضعیتی موقتی است و مجددا بیمار به حالت طبیعی برمی گردد. این عارضه دراکثر مواقع نیاز به درمان پزشکی ندارد، اما برخی اوقات نشان دهنده وجود بیماری یا اختلال جدی است؛ بنابراین در صورتیکه فردی دچار این مشکل شد برای تشخیص علت باید به پزشک مراجعه کند، بخصوص زمانیکه این حالت تکرار شود در برخی مواقع این عارضه با بیماری‌هایی همچون تشنج یا حملات عصبی اشتباه گرفته می‌شود، برای اطلاع از علت، علائم، راه‌های تشخیص، درمان و پیشگیری از این عارضه با ما همراه باشید.
علت سنکوپ
اگر چه گاهی اوقات افراد بدون علت مشخصی دچار این عارضه می‌شوند، اما در اکثر مواقع علت آن قابل تشخیص است. سنکوپ براساس علت آن در دو گروه قلبی و غیرقلبی تقسیم بندی می‌شود.
علل غیر قلبی
سنکوپ‌های غیر قلبی شایع‌تر از نوع قلبی هستند و معمولا افراد جوان و سالم دچار آن می‌شوند. برخی از شرایطی که باعث این عارضه می‌شوند، عبارتند از:
۱- افت فشار خون وضعیتی یا ارتواستاتیک: این افت فشار خون در اثر تغییر ناگهانی حالت بدن ایجاد می‌شود، وقتی فرد دراز کشیده یا نشسته است، سپس می‌ایستد، خون در اثر جاذبه در پا‌ها جمع می‌شود، در چنین شرایطی بدن تلاش می‌کند تا خون را به سمت مغز بفرستد، اما اگر قادر به انجام این کار نباشد فرد دچار افت فشار خون می‌شود.
۲- کم آبی بدن: درصورتی‌که بدن دچار کم آبی شود، حجم خون کاهش می‌یابد، بنابراین خون و اکسیژن کافی به مغز نمی‌رسد و ممکن است فرد دچار غش شود. کم آبی بدن معمولا در اثر عواملی همچون استفراغ، اسهال، عرق کردن، عدم مصرف مایعات کافی و دیابت به وجود می‌آید.
۳- دارو: مصرف دارو‌های فشار خون بر روی عمل پمپاژ خون تاثیر می‌گذارد و در صورتیکه مصرف این دارو‌ها منجر به افت فشار خون شود، فرد ممکن است دچار این مشکل شود.
۴- سنکوپ وازوواگال: این عارضه در اثر محرک‌هایی مانند ایستادن طولانی مدت، استرس‌های عاطفی، دیدن خون، دفع ادرار یا مدفوع، سرفه کردن و… ایجاد می‌شود. در واقع این محرک‌ها باعث تحریک عصب واگ شده، تحریک این عصب باعث کاهش ضربان قلب و گشاد شدن رگ‌های خونی می‌شود. در این حالت خون در پا‌ها تجمع یافته و جریان خون به سمت مغز کاهش می‌یابد، بنابراین فرد ممکن است به طور موقت هوشیاری خود را از دست بدهد. تقریبا ۸۰ درصد سنکوپ‌ها از این نوع هستند.
۵- سکته مغزی: در برخی افراد سکته مغزی یا سکته مغزی ناقص ممکن است باعث این بروز این مشکل می‌شود.
۲- کم آبی بدن: درصورتی‌که بدن دچار کم آبی شود، حجم خون کاهش می‌یابد، بنابراین خون و اکسیژن کافی به مغز نمی‌رسد و ممکن است فرد دچار غش شود. کم آبی بدن معمولا در اثر عواملی همچون استفراغ، اسهال، عرق کردن، عدم مصرف مایعات کافی و دیابت به وجود می‌آید.
۳- دارو: مصرف دارو‌های فشار خون بر روی عمل پمپاژ خون تاثیر می‌گذارد و در صورتیکه مصرف این دارو‌ها منجر به افت فشار خون شود، فرد ممکن است دچار این مشکل شود.
۴- سنکوپ وازوواگال: این عارضه در اثر محرک‌هایی مانند ایستادن طولانی مدت، استرس‌های عاطفی، دیدن خون، دفع ادرار یا مدفوع، سرفه کردن و… ایجاد می‌شود. در واقع این محرک‌ها باعث تحریک عصب واگ شده، تحریک این عصب باعث کاهش ضربان قلب و گشاد شدن رگ‌های خونی می‌شود. در این حالت خون در پا‌ها تجمع یافته و جریان خون به سمت مغز کاهش می‌یابد، بنابراین فرد ممکن است به طور موقت هوشیاری خود را از دست بدهد. تقریبا ۸۰ درصد سنکوپ‌ها از این نوع هستند.
۵- سکته مغزی: در برخی افراد سکته مغزی یا سکته مغزی ناقص ممکن است باعث این بروز این مشکل می‌شود.
علل قلبی
در برخی مواقع سنکوپ در اثر بیماری‌های قلبی اتفاق می‌افتد، برخی از این بیماری‌ها عبارتند از:
۱- آریتمی قلبی یا ضربان نامنظم قلب: آریتمی قلبی باعث اختلال در جریان خون شده و قلب قادر به پمپاژ خون به قسمت‌های مختلف بدن نیست. در صورتیکه فرد مبتلا به ضربان سریع باشد حجم خون کافی برای پمپاژ وجود ندارد و در صورتیکه فرد دچار ضربان آهسته باشد، عمل پمپاژ مختل شده و قلب توانایی پمپاژ خون را ندارد.
۲- اختلالات دریچه‌های قلب و نقایص قلبی: دریچه‌های قلب نقش مهمی در هدایت جریان خون دارند و در صورتیکه این دریچه‌ها دچار اختلال شوند پمپاژ خون به درستی انجام نمی‌شود. تنگی دریچه آئورت و تنگی دریچه ریوی دو مورد از اختلالات دریچه‌ای قلب هستند که احتمال بروز این مشکل را افزایش می‌دهند.
۳- التهاب عضله قلب: التهاب عضله قلب یا میوکاردیت در اثر التهاب میوکاردیوم (عضله قلب) به وجود می‌آید. درصورتی‌که این عضله دچار التهاب شود پمپاژ خون مختل شده و قلب نمی‌تواند خون را به تمام قسمت‌های بدن برساند و ممکن است جریان خون به سمت مغز کاهش یافته و فرد دچار سنکوپ شود.
۲- اختلالات دریچه‌های قلب و نقایص قلبی: دریچه‌های قلب نقش مهمی در هدایت جریان خون دارند و در صورتیکه این دریچه‌ها دچار اختلال شوند پمپاژ خون به درستی انجام نمی‌شود. تنگی دریچه آئورت و تنگی دریچه ریوی دو مورد از اختلالات دریچه‌ای قلب هستند که احتمال بروز این مشکل را افزایش می‌دهند.
۳- التهاب عضله قلب: التهاب عضله قلب یا میوکاردیت در اثر التهاب میوکاردیوم (عضله قلب) به وجود می‌آید. درصورتی‌که این عضله دچار التهاب شود پمپاژ خون مختل شده و قلب نمی‌تواند خون را به تمام قسمت‌های بدن برساند و ممکن است جریان خون به سمت مغز کاهش یافته و فرد دچار سنکوپ شود.
روش‌های تشخیص علت سنکوپ
ابتدا پزشک سابقه پزشکی بیمار را بررسی می‌کند و از بیمار سوالاتی در مورد علائم او قبل از بروز این عارضه می‌پرسد. همچنین برای بررسی فشارخون ارتواستاتیک فشار خون بیمار را در دو حالت ایستاده و نشسته اندازه گیری می‌کند. معمولا پزشک بعد از معاینه فیزیکی برای تشخیص علت آزمایش‌های زیر را تجویز می‌کند:
- آزمایش خون: آزمایش خون به منظور بررسی علل غیر قلبی این عارضه همچون کم آبی بدن و سطح قندخون انجام می‌شود.
- الکتروکاردیوگرام یا نوار قلب: این تست سیگنال‌های الکتریکی قلب را اندازه گیری می‌کند و برای تشخیص آریتمی قلبی، مشکلات، ناهنجاری‌های ساختاری قلب و انسداد یا تنگی عروق قلب انجام می‌شود.
- آزمایش میزتیلت: این آزمایش برای بررسی تغییرات فشارخون و ضربان قلب انجام می‌شود. ابتدا بیمار روی تخت دراز کشیده و پزشک فشار خون و ضربان قلب را اندازه می‌گیرد، سپس شیب تخت را افزایش داده و مجددا این متغیر‌ها را اندازه می‌گیرد.
- مانیتور و نظارت هولتر: آریتمی قلبی معمولا گذراست و ممکن است با نوار قلب قابل تشخیص نباشند، این تست بهترین روش برای بررسی آریتمی قلبی است. برای انجام این تست یک دستگاه قابل حمل به نام‌ای کی جی به مدت ۲۴ ساعت به بدن بیمار وصل می‌شود و ضربان قلب را در حالت انجام فعالیت‌های عادی اندازه گیری می‌کند.
- اکوکاردیوگرام یا اکو: این تست برای بررسی ساختار قلب و اختلال دریچه‌های قلب انجام می‌شود.
علائم
در برخی افراد این عارضه‌ای بدون هیچ نشانه‌ای رخ می‌دهد، اما برخی افراد ممکن است علائم زیر را تجربه کنند:
- سرگیجه
- تاری دید و سیاهی رفتن چشم‌ها
- اختلال حس شنوایی
- سوزن سوزن شدن بدن
- تهوع
- عرق
- ضعف
- کبودی چهره
- احساس کسلی یا بی‌حالی
- احساس عدم تعادل یا ضعف در هنگام ایستادن
- سردرد
روش های درمان
روشی که پزشک برای درمان این بیماری تجویز می‌کند به علت آن بستگی دارد، برخی از روش‌های متداول درمان عبارتند از:
- در سنکوپ وازوواگال فرد باید از شرایطی که باعث بروز این عارضه می‌شود، اجتناب کند.
- در صورتیکه این مشکل به دلیل افت فشار خون باشد، پزشک برخی دارو‌های افزایش دهنده فشارخون را تجویز می‌کند.
- برای درمان آریتمی قلبی دارو‌های ضدآریتمی تجویز می‌شوند و در صورت لزوم بیمار تحت عمل جراحی قرار گرفته و دستگاه پیس میکر (دستگاه تنظیم کننده ضربان قلب) در قلب بیمار قرار می‌گیرد.
- در صورتیکه این بیماری به دلیل اختلال دریچه‌های قلب باشد، جراحی قلب برای اصلاح این اختلال صورت می‌گیرد.
پیشگیری
روش‌های پیشگیری از بروز این مشکل عبارتند از:
- ورزش و پوشیدن جوراب‌های واریس ازتجمع خون در پا‌ها جلوگیری کرده و نقش موثری در پیشگیری از این عارضه دارد.
- افرادی که سابقه این مشکل را دارند، فشارخون باید به صورت منظم اندازه گیری و کنترل شود.
- افزایش سدیم و مایعات در رژیم غذایی فشارخون را افزایش می‌دهد و مانع حملات غشی می‌شود.
- افرادی که دچار سنکوپ وازوواگال یا موقعیتی شده‌اند، برای پیشگیری از بروز مجدد این عارضه باید از ایستادن طولانی مدت و خستگی زیاد اجتناب کنند.
- عدم تغییر ناگهانی وضعیت بدن
- افراد دارای بیماری‌های قلبی باید از سیگار کشیدن و مصرف الکل اجتناب کنند.
سخن آخر
افرادی که دچار این عارضه می‌شوند باید برای بررسی و تشخیص علت به پزشک مراجعه کنند، به ویژه اگر دچار بیماری‌های قلبی هستند یا فردی در خانواده‌شان در اثر این عارضه جان خود را از دست داده است. همچنین نشستن یا دراز کشیدن و بالا بردن پا‌ها در زمان احساس علائم این بیماری همچون تاری دید، سرگیجه و احساس عدم تعادل مانع بیهوش شدن فرد می‌شود. فراموش نکنید که این مشکل را جدی بگیرید زیرا می‌تواند نشانه‌ای از سکته مغزی باشد و همانطور که در هنگام بروز این مشکل هر ثانیه برای بیمار سرنوشت ساز است.
منبع : مجله اینترنتی ستاره
