حکمت های نهج البلاغه
ترجمه و شرح حکمت 48 نهج البلاغه : دوراندیشی و تفکر، راه پیروزی
حکمت ۴۸ نهج البلاغه : دوراندیشی و تفکر، راه پیروزی
وَ قَالَ الظَّفَرُ بِالْحَزْمِ وَ الْحَزْمُ بِإِجَالَةِ الرَّأْيِ وَ الرَّأْيُ بِتَحْصِينِ الْأَسْرَارِ .
و درود خدا بر او ، فرمود : پيروزى در دور انديشى ، و دور انديشى در به كار گيرى صحيح انديشه ، و انديشه صحيح به راز دارى است.
شرح و تفسیر حکمت ۴۸ نهج البلاغه : دوراندیشی و تفکر، راه پیروزی
امام علی(ع) در این گفتار حکیمانه و پرمایه در سه جمله کوتاه رمز پیروزى را در کارها بیان مى کند. نخست مى فرماید: «پیروزى در گرو تدبیر است»;
«حَزْم» که به معناى دوراندیشى و مطالعه عواقبِ کار است، یکى از مهم ترین عوامل پیروزى است، زیرا افراد سطحى نگر که گرفتار روزمرّگى هستند در برابر حوادث پیش بینى نشده به زودى به زانو در مى آیند و رشته کار از دستشان بیرون مى رود و شکست مى خورند.
در حدیث دیگرى در غررالحکم امام مى فرماید:
«کسى که حزم و دوراندیشى بر گیرد پیروز مى گردد و کسى که آن را ضایع کند به هلاکت مى افتد».
سپس مولا علی(ع) در جمله دوم مى فرماید:
«حزم و دوراندیشى در گرو به کار گرفتن فکر است»;
«اجالة» به معناى جولان دادن و «رأى» به معناى فکر است و منظور از جولان دادن فکر این است که انسان همچون اسب سوارى که در تمام اطراف میدان نبرد، قبل از شروع گردش مى کند تا از نقاط ضعف و قوت با خبر شود، باید در مسائل مهم نیز چنین کند و تمام جوانب یک مسئله را از خوب و بد بدون اغماض بررسى کند تا بتواند تصمیم صحیح بگیرد.
شخصى به رسول خدا(ص) عرض کرد: اى رسول خدا! به من سفارشى کن. فرمود: اگر بگویم مى پذیرى؟ عرض کرد: آرى!
پیامبر این جمله را سه بار تکرار کرد و در هر سه بار آن مرد گفت: آرى اى رسول خدا! پیامبر فرمود: «من به تو سفارش مى کنم هنگامى که تصمیم بر انجام کارى گرفتى در عاقبت آن بیندیش اگر کار صحیحى بود انجام ده و اگر گمراهى بود از آن خوددارى کن».
به یقین حزم و دوراندیشى ایجاب مى کند که انسان افزون بر استفاده از فکر خویش، از افکار دیگران نیز بهره بگیرد، همان گونه که در حدیثى از امام باقر(ع)مى خوانیم که فرمود: «از رسول خدا(ص) پرسیدند حزم و دوراندیشى چیست؟ فرمود: مشورت با صاحب نظران و پیروى از آنها».
گاه براى رسیدن به پیروزى باید از نقشه پیچیده و مختلفى استفاده کرد که آگاهى دشمن بر آن سبب نابود شدن وى است، از این رو امام علی(ع) در سومین و آخرین جمله حکمت آمیز فوق مى فرماید: «تفکر صحیح در گرو نگه دارى اسرار است»;
در حدیث دیگرى که از امام علی(ع) در غررالحکم نقل شده مى خوانیم:
«راز تو اسیر توست; اما اگر آن را افشا کردى تو اسیر آن مى شوى».
در حدیث دیگرى از امام جواد(علیه السلام) آمده است:
«إِظْهَارُ الشَّیْءِ قَبْلَ أَنْ یُسْتَحْکَمَ مَفْسَدَةٌ لَهُ; اظهار کردن چیزى (سرى از اسرار) پیش از آنکه مستحکم شود و به نتیجه برسد موجب فساد آن است».
از بعضى روایات معصومین استفاده مى شود که اسرارتان را حتى به همه دوستان هم نگویید، زیرا احتمال تغییر حالت در آنان وجود دارد. امام صادق(ع) مى فرماید: «اسرارت را حتى به دوستت مگو مگر در آنجا که اگر دشمن تو بر آن سر آگاه شود ضررى به تو نمى رساند، زیرا دوست ممکن است روزى به صورت دشمن درآید».
گفتنى است که انسان گاهى سر خود را براى دوست مطمئنى بیان مى کند غافل از آنکه آن دوست نیز ممکن است دوست مطمئن دیگرى داشته باشد و سومى نیز به همین صورت، ناگاه متوجه مى شود که اسرارش همه جا بر سر زبان هاست.
از این رو شاعر پرمایه، سعدى شیرازى مى گوید:
به دوست گرچه عزیز است راز دل مگشاى * که دوست نیز بگوید به دوستان عزیز
به دوست گرچه عزیز است راز دل مگشاى * که دوست نیز بگوید به دوستان عزیز
فایل صوتی اول حکمت ۴۸ نهج البلاغه :
فایل صوتی دوم حکمت ۴۸ نهج البلاغه :
فایل صوتی سوم حکمت ۴۸ نهج البلاغه :
مجله زندگی سالم / فایل صوتی شرح و ترجمه حکمت های نهج البلاغه
