درباب گیاه خواری
آشنایی بافواید و مضرات گیاه خواری
بعضی افراد برای اینکه چاق نشوند یا به اندام مناسب برسند به گیاه‌خواری روی می‌آورند. دلایل متفاوت دیگری هم می‌تواند داشته باشد. اگر تصمیم دارید گیاه‌خوار شوید و سفره خانواده خود را به این سمت سوق دهید یا اگر حتی درحال‌حاضر گیاه‌خوار هستید بهتر است درباره مضرات و فواید آن بیشتر بدانید.
گیاه‌خواری انواع مختلفی دارد. بعضی‌ها گوشت و فراورده‌های لبنی نمی‌خورند. بعضی‌ها از مصرف محصولات لبنی و تخم‌مرغ اجتناب می‌کنند و برخی نیمه‌گیاه‌خوار هستند، یعنی گوشت مرغ و غذاهای دریایی و در برخی مواقع گوشت قرمز نیز مصرف می‌کنند. بیشتر فواید گیاه‌خواری به‌علت وجود انواع ویتامین‌ها، موادمعدنی، مواد ضدسرطان و فیبرهای گیاهی است. متخصصین تغذیه با اشاره به تأمین‌نشدن نیازهای بدن در رژیم غذایی گیاه‌خواری، رژیم غذایی مطلق را توصیه نمی‌کنند و معتقدند که تعادل در مصرف مواد غذایی گیاهی و حیوانی باید رعایت شود.
حدود پنج تا شش نوع رژیم غذایی گیاه‌خواری مطرح است. خام‌گیاه‌خواری بدترین نوع گیاه‌خواری است که در این نوع رژیم فرد به‌هیچ‌وجه از غذاهای پخته‌شده استفاده نمی‌کند. متخصصین تغذیه هم در توضیح عوارض ناشی از گیاه‌خواری می‌گویند: آهن، روی و ویتامین B12 مورد نیاز بدن از طریق رژیم گیاه‌خواری جذب نمی‌شود.
کمبود روی باعث تعویق رشد، به‌خصوص در کودکان و کمبود ویتامین B12 و آهن سبب کم‌خونی می‌شود. افرادی که در رژیم‌های خود از شیر و تخم‌مرغ استفاده می‌کنند با مشورت متخصصین تغذیه مکمل‌ها، ویتامین‌ها و املاح بدن‌شان تأمین می‌شود و با رژیم گیاه‌خواری مشکل ایجاد نمی‌شود.
انسان موجودی همه‌چیزخوار است. فیزیولوژیک و ساختار بدن او به‌صورتی خلق شده است که به هر دو نوع مواد غذایی گیاهی و حیوانی نیاز دارد؛ به‌همین‌دلیل باید حداقل چهار یا پنج روز در هفته از گوشت، مرغ، ماهی یا از فراورده‌های آن‌ها استفاده کند.
گیاه‌خواری دارای فوایدی هم هست. بر اساس مطالعات انجام‌شده خطر سکته مغزی و قلبی را برای افرادی که بیماری‌های قلبی‌عروقی دارن.
کاهش می‌دهد؛ چراکه افراد گیاه‌خوار از کلسترول کمتری استفاده می‌کنند و درنتیجه بسته‌شدن رگ‌های قلب که عامل اصلی مشکلات قلبی است در آنان کمتر دیده می‌شود.
درباره کلیت و فایده‌های گیاه‌خواری مطالبی گفته شد؛ البته گیاه‌خواری مضراتی هم دارد که لازم است درباره آن‌ها نیز صحبت شود.
به‌گفته دانشمندان سوئدی، گیاه‌خواری بدن را از کسب مواد مغذی اصلی و حیاتی محروم می‌سازد. از آن‌جا که گیاه‌خواران از خوردن هرگونه محصولات حیوانی اجتناب می‌کنند، درنتیجه مواد مغذی در غذاهای گوشتی ازجمله کلسیم و ویتامین B12 را از دست می‌دهند.
پژوهشگران نمونۀ ادرار و خون افراد جوان گیاه‌خوار را از نظر ریزمغذی‌ها مورد آزمایش قرار داده‌اند؛ سپس نتیجه این آزمایش‌ها را با نتیجه آزمایش گرفته‌شده از سایر افراد جوان که همه‌چیزخوار(غذای گیاهی و حیوانی) بوده‌اند، مقایسه کرده‌اند. بر پایۀ نتایج تحقیقات انجام‌شده میزان مواد مغذی و مواد معدنی موجود در بدن جوانان گیاه‌خوار در مقایسه با گروه دیگر بسیار متفاوت بود و بیشتر آنان حتی از دریافت مواد غذایی لازم و ضروری برای رشد و نمو در حد متوسط نیز بی‌بهره بودند. این افراد غالباً دچار کمبود «ریبوفلاوین» (نوعی ویتامینB)، ویتامین B12، ویتامین D، کلسیم و سلنیوم می‌شوند؛ حتی پس از آنکه محققان مکمل‌های غذایی را به رژیم غذایی آنان اضافه کردند درصد کلسیم و سلنیوم بدن‌شان به حد طبیعی بازنگشت.
از لحاظ بیولوژیک و البته فیزیولوژی مهم‌ترین غذای انسان دانه‌ها و میوه‌ها هستند؛ البته بخش عمده‌ای از مواد مغذی در منابع حیوانی هم وجود دارد و به‌همین‌دلیل آن‌ها نیز باید در برنامه غذایی افراد باشند.
درواقع شاید نتوان عناصر کلیدی مثل روی و ویتامین A و ویتامینC را همراه کلسیم که منبع اصلی آن‌ها مواد غذایی حیوانی هستند در منابع غذایی گیاهی غنی کرد. در کشور ما پیروی از اصول گیاه‌خواری بسیار خطرناک است؛ به‌ویژه برای کودکان و نوجوانان که در سن رشد هستند. این افراد اگر به‌دنبال گیاه‌خواری بروند، دچار سوءتغذیه و مشکلات این‌چنینی خواهند شد؛ علاوه‌بر کودکان و نوجوانان گروه‌های سالمندان و مادران باردار و شیرده نیز دچار مشکلات مشابهی می‌شوند.
در یک جمع‌بندی کلی می‌توان برای یک فرد سالم استفاده از تمام گروه‌های غذایی متفاوت را که دارای عناصر کلیدی بدن مثل آهن، روی، کلسیم و ویتامین D و امثال آن‌ها که منبع اصلی‌شان مواد غذایی حیوانی هستند به غذاهای گیاهی اضافه کرد؛ بنابراین در کشور ما پیروی از برنامه غذایی گیاهی و تبدیل‌شدن به گیاه‌خوار تام بدون شک مشکل‌ساز می‌شود.
بهتراست درباره الگوی غذایی سالم هم مطالبی ذکرشود:
در یک الگوی غذایی سالم برای تمام افراد عمده کالری مورد نیاز بدن از طریق گیاهان دریافت شود. در هرم خوراکی عمدتاً ۵۵ تا۶۵درصد به غلات اختصاص داده شده که گیاهی است،١۵ تا ٢٠درصد به میوه‌ها و صیفی‌جات، بخش کوچکی به پنیر و تخم‌مرغ و بخش بعدی به گوشت‌ها. شیر و لبنیات کم‌چرب در بخش دیگر این هرم جای دارد. بر این اساس گیاهان بخش عمده این هرم را تشکیل می‌دهند و می‌توان منابع حیوانی را کمتر مصرف کرد و با منابع غذایی گیاهی مواد مغذی را غنی کرد.
گیاه‌خواری در ایران دارای خطراتی است. شاید این سؤال در ذهن افراد به‌وجود آید که چرا خطراتی به‌همراه دارد؟ متأسفانه در کشور ما تکنولوژی صنایع غذایی پیشرفته نیست.
باز نشر: مجله اینترنتی زندگی سالم
شعله شادمانی، کارشناس ارشد زیست‌شناسی مولکولی سلولی
