«رشد جنین وابسته به فراهم بودن مواد غذایی است. کاهش یا افزایش مصرف گلوکز (قند) از سوی زن باردار، رشد جنین را تحت تاثیر قرار می دهد. به طور کلی، وزن جنین در سه ماهه اول بارداری تعیین می شود.

«رشد جنین وابسته به فراهم بودن مواد غذایی است. کاهش یا افزایش مصرف گلوکز (قند) از سوی زن باردار، رشد جنین را تحت تاثیر قرار می دهد. به طور کلی، وزن جنین در سه ماهه اول بارداری تعیین می شود.

 

چرا جنین ریز و یا درشت می‌شود؟

 

بارداری

 

وزن طبیعی کودک هنگام تولد بین ۲ کیلو و ۷۰۰ گرم تا ۴ کیلو و ۲۰۰ گرم است. معمولا برای نوزادان ایرانی این وزن طبیعی است. هر چه وزن کودک از این معیار در نظر گرفته شده فاصله بیشتری داشته باشد، مسلماً خطر بیشتری کودک را تهدید می کند.

 

دکتر محمدرضا درخشان، متخصص اطفال در این باره می گوید:

 

« از زمان تشکیل نطفه در رحم مادر تا زمان زایمان، وزن مادر و عواملی که ممکن است در این دوران برای مادر و جنین حادث شود، از علت های کم وزنی و یا وزن بالای نوزاد است.

 

چنانچه تولد نوزاد قبل از ماه ششم بارداری اتفاق بیفتد، سقط محسوب شده و نگه داشتن جنین در چنین شرایطی غیرممکن است.

 

اگر تولد نوزاد بعد از ماه ششم بارداری صورت بگیرد، زایمان زودرس است. هر چه مادر به پایان ماه نهم بارداری نزدیک می شود، جنین رسیده تر می گردد و سیر طبیعی رشد خود را دارد.

 

بعد از ماه نهم بارداری، اگر نوزاد دیرتر از موعد متولد شود، وزنش کاهش می یابد، زیرا نیازهای تغذیه ای او از طریق جفت تامین نمی شود. وزن کم، چروک پوست و ناخن های بلند، از نشانه های دیر متولد شدن نوزاد است.

 

وزن طبیعی کودک هنگام تولد بین ۲ کیلو و ۷۰۰ گرم تا ۴ کیلو و ۲۰۰ گرم است. معمولا برای نوزادان ایرانی این وزن طبیعی است. هر چه وزن کودک از این معیار در نظر گرفته شده فاصله بیشتری داشته باشد، مسلماً خطر بیشتری کودک را تهدید می کند.

 

در این معیار، کم وزنی مترادف با نارس بودن است. هرچه نوزاد وزن کمتری داشته باشد، نارس تر است. خطرات نارس بودن نوزاد عمدتا ریه نوزاد و اکسیژن رسانی به بدن و مغز را تحت تاثیر قرار می دهد. همین عامل سبب عقب ماندگی مغزی نوزاد می شود و احتمال مرگ او را افزایش می دهد.»

 

دکتر بدری اسلامی، متخصص زنان و زایمان در این باره می گوید:

 

«عواملی همچون رعایت نکردن رژیم غذایی مناسب مادر در طول مدت بارداری، جثه بدنی والدین، استرس روانی، عوامل شغلی و وضعیت معیشتی خانواده، مصرف سیگار و همچنین عوامل دیگر مانند عفونت های مایع آمینوتیک و واژینوز باکتری، موجب نارس متولد شدن نوزاد با وزن کم می شود.

 

وزن بالای نوزاد موقع تولد، به وزن بیش از ۴ یا ۴٫۵ کیلوگرم گفته می شود. در مادران دیابتی، نوزاد معمولا با وزن بالابه دنیا می آید. علل وزن بالای نوزاد هنگام تولد را می توان چاقی مادر و بیماری دیابت در او ذکر کرد.

 

از دیگر عوامل بزرگ بودن جنین پسر، زایمان های متعدد، بارداری طولانی مدت، سابقه نژادی یا همان عامل وراثتی زایمان در خانواده و به دنیا آوردن نوزاد با وزن بالای چهار کیلوگرم است که در مادران دیابتی اگر نوزاد بیش از ۴ کیلو و ۵۰۰ گرم وزن داشته باشد، باید عمل سزارین انجام شود تا از خطر فلج دائمی شبکه بازویی نوزاد به سبب گیر کردن شانه نوزاد موقع تولد و شکستن استخوان ترقوه و سفال هماتوم و از مرگ او جلوگیری شود.»

دیابت مادر در دوران بارداری، اغلب به درشت شدن جنین و سخت شدن زایمان منجر می شود. در این موارد بیشتر با انجام سزارین،‌ از مشکلات پیشگیری می کنند

 

دکتر ثریا عالمی، متخصص زنان و زایمان درباره درشت شدن جنین می گوید:

 

«از مشکلات بارداری که بیشتر به سزارین منجر می‌شود، جنین درشت است. گاهی به دلایلی جنین بسیار بزرگ می‌شود و در زمان زایمان، وزن آن به چهار کیلوگرم یا بیشتر می‌رسد.

 

مشکلاتی که درشت بودن جنین برای مادر ایجاد می کند متعدد است، ازجمله این که احتمال افتادگی مثانه و اختلال در تنظیم دفع ادرار بیشتر می شود؛ همین طور ممکن است در ادامه بارداری و پس از آن مادر دچار کمردرد شود.

 

اما مهم ترین مساله، مشکلاتی است که حین زایمان برای مادر و جنین ایجاد می شود. از جمله این که ممکن است در زایمان طبیعی جنین در عبور از کانال زایمانی آسیب ببیند، مثلا شانه اش گیر کند و به اعصاب دست و بازویش آسیبی برسد و دچار شکستگی استخوان کتف یا بازو یا فلج دست شود.

 

همین طور ممکن است آسیب به سر و شکستگی جمجمه ایجاد شود. از دیگر مشکلاتی که برای مادر پیش می آید این است که ممکن است دچار پارگی کانال زایمانی و خونریزی شدید شود. تمامی این موارد باعث می شود که ما به فکر پیشگیری بیفتیم.

 

اما آیا می توان این مساله را تشخیص داد و در صورت تشخیص چگونه از این مشکلات پیشگیری کنیم؟

 

قبل از تشخیص بزرگی جنین باید عواملی را که به این مساله منجر می شود. مورد توجه قرار داد. یکی از مهم ترین عوامل، دیابت مادر است که اغلب به درشت شدن جنین و سخت شدن زایمان منجر می شود. در این موارد بیشتر با انجام سزارین قبل از شروع درد زایمانی، از مشکلات پیشگیری می کنند.

 

از علل دیگر درشتی جنین می توان به درشتی پدر و مادر اشاره کرد که در اندازه نوزاد تاثیر دارد.

 

همین طور در مواردی که حاملگی دوم به بعد باشد یا سن بالا، یا چاقی مادر و یا گذشتن از موعد زایمان هم از علل دیگر آن است.

 

همین طور اگر مادر سابقه زایمان نوزاد دیگری با وزن بالا داشته باشد، احتمال درشت شدن جنین بعدی بیشتر می شود.

 

اما چطور می توان درشتی جنین را تشخیص داد؟ از راه های تشخیصی که امروزه زیاد استفاده می شود استفاده از سونوگرافی است که متخصص رادیولوژی با استفاده از اندازه گیری دور سر، دور شکم و طول استخوان ران و با استفاده از جداول کامپیوتری وزن جنین را حدس می زند. متاسفانه این روش در تعیین وزن جنین های درشت چندان کارآمد نیست و زیاد اشتباه می شود.

 

از دیگر روش های تخمین وزن جنین، استفاده از معاینه بالینی و تجربه معاینه کننده است که صحیح تر از اندازه گیری با سونوگرافی است، اما این روش در مادران چاق چندان دقیق نیست.

 

به هر حال پس از تخمین وزن جنین و تطابق آن با لگن مادر (که در معاینه لگنی از سوی متخصص زنان انجام می شود) در صورت لزوم به سزارین اقدام می شود تا از آسیب های جنینی یا آسیب به مادر جلوگیری شود.

 

آنچه از نظر علمی تائید می شود اقدام به سزارین در جنین های بالای ۵ کیلوگرم در مادران عادی و بالای ۴٫۵ کیلوگرم در مادران دیابتی است.

 

در غیر این صورت برای زایمان طبیعی (که از سزارین بسیار کم عارضه تر است) با استفاده از داروهایی که دردهای زایمانی ایجاد می کنند، اقدام می شود و در صورت بروز مشکل در سیر زایمان، سزارین انجام می شود.»

 

میزان مرده زایی در آخرین ماه بارداری با چاقی مادر ارتباط مستقیم دارد که این پدیده در مادران دیابتی تقریبا دو برابر است و همین عامل سبب وزن زیاد نوزاد می شود

 

دکتر فاطمه کیمیایی اسدی، متخصص زنان و زایمان درباره کم وزنی نوزاد می گوید:

 

«رشد جنین وابسته به فراهم بودن مواد غذایی است. کاهش یا افزایش مصرف گلوکز (قند) از سوی زن باردار، رشد جنین را تحت تاثیر قرار می دهد. به طور کلی، وزن جنین در سه ماهه اول بارداری تعیین می شود.

 

رشد غیرمطلوب جنین در سه ماهه اول بارداری، همراه با کاهش رشد او در ادامه بارداری و زایمان زودرس در ۲۳ تا ۲۴ هفتگی است.

 

۲۵تا ۶۰ درصد کمبود وزن جنین با توجه به نژاد و وزن و قد مادر طبیعی است. عوامل خطرساز در اثر کمبود وزن جنین به سبب عواملی همچون بیماری مادر در طول دوران بارداری مانند سرخجه، سیتومگالو ویروس و برخی ناهنجاری های رحمی مادر است.

 

یکی دیگر از علل کم وزنی جنین، وجود اوره یا پروتئین در ادرار مادر است.

 

میزان مرده زایی در آخرین ماه بارداری با چاقی مادر ارتباط مستقیم دارد که این پدیده در مادران دیابتی تقریبا دو برابر است و همین عامل سبب وزن زیاد نوزاد می شود.

 

بیماری های مزمن یا ناهنجاری های مادرزادی، سبب تاخیر در رشد و نمو جنین می شود.

 

عوامل مربوط به غدد درون ریز و کم کاری بعضی غدد درون ریز مثل تیروئید و هیپوفیز، سبب تاخیر در رشد جنین می شود. عوامل روانی هم سبب کم اشتهایی و به دنبال آن موجب تاخیر در رشد جنین می شود.

 

سن بارداری مادر با وزن جنین ارتباط مستقیم دارد و اگر نوزاد نارس باشد، به مراتب مراقبت و نگهداری او توسط مادر مشکل تر می شود.»