دیابت را کنترل کنیم

هدف از درمان دیابت این است که قند خون را تا حد امکان به میزان طبیعی ۱۱۰-۷۰ در دسی لیتر خون نزدیک کنیم. به‌ این‌ ترتیب پیشرفت عوارض درازمدت دیابت که نتیجه آسیب رسیدن به بعضی از اعضاء و جوارح بدن است کند یا متوقف می‌شود و شخص می‌تواند به زندگی خود ادامه دهد.

بنابراین کنترل دیابت در واقع عبارت است از ایجاد تعادل بین غذا، فعالیت بدنی، انسولین و مقدار قند موجود در خون. در افراد غیر دیابتی این تعادل خودبه‌خود برقرار می‌شود ولی در دیابتی‌ها این نظام خودکار مختل می‌شود و فرد باید شخصاً این تعادل را برقرار سازد.

کنترل موفقیت‌آمیز دیابت زمانی میسر است که با توجه به شیوه زندگی فرد، بهترین رژیم غذایی و در صورت نیاز، روش تزریق انسولین برای وی تجویز شود. بنابراین فرد دیابتی در کنترل دیابت خود نقش بسیار مهمی دارد.

  زهرا عارفیان کارشناس تغذیه و رژیم درمانی توصیه های زیر را برای افراد دیابتی مناسب می داند:

غذا و دیابت

در ابتدا این نکته مهم را یادآوری می‌کنیم که «چیز ثابتی به نام رژیم غذایی دیابتی وجود ندارد». رژیم غذایی دیابتی در واقع شامل یک برنامه سالم و صحیح برای همه افراد است، بنابراین لازم نیست برای یک فرد دیابتی غذای جداگانه تهیه شود. پیروی از رژیم غذایی سالم برای همه افراد مفید و ضروری است؛ بنابراین لازم است که توصیه‌های زیر را به‌کارگیرید:

*میان عده

در مبتلایان به دیابت نوع ۲ مصرف میان وعده‌ها الزامی نیست ولی در بیماران دیابت نوع ۱، افزایش وعده غذایی از ۳ وعده اصلی به ۵ یا ۶ وعده (صبحانه، میان وعده صبح، ناهار، میان وعده عصر، شام و میان وعده بعد ا ز شام) و با حجم کمتر در کنترل قند خونشان مؤثرتر است.

صبحانه	میان وعده ۱	ناهار	میان وعده ۲	شام	میان وعده ۳
ساعت ۸-۷	ساعت ۱۰	ساعت ۱ بعدازظهر	ساعت ۶-۵	ساعت ۹	ساعت ۱۱-۱۰

وعده غذایی قبل از خواب (میان وعده بعد از شام) برای بیمارانی که انسولین تزریق می‌کنند الزامی است. تمام مقدار انسولین‌های تزریق‌شده در طول روز، آخرین زمان اثرشان بر بدن در انتهای شب یا اوایل صبح هست بنابراین با مصرف میان وعده قبل از خواب از کاهش شدید قند خون و عوارض احتمالی ناشی از آن مانند: بیهوشی در خواب و ضعف شدید ابتدای صبح هنگام بر خواستن از خواب خودداری کنید.

همچنین مصرف میوه‌هایی مانند انگور، خربزه، توت، خرما و خشکبار شیرین: توت خشک، کشمش، خرما و قیسی را محدود کنید.

توصیه شده است که برای استفاده بهتر بدن از میوه‌ها آنها را به‌صورت خام و تازه میل نمایید.

برای جذب بهتر مواد مغذی موجود در میوه‌ها مانند ویتامین‌ها و املاح تا حد امکان از پختن میوه‌ها (کنسرو و کمپوت) اجتناب نمایید و در صورت عدم توانایی در جویدن میوه تازه به هر دلیلی از قبیل: دندان مصنوعی و یا زخم در دهان می‌توانید از رنده کردن یا له کردن میوه‌ها با مخلوط‌کن یا آسیاب یا غذاساز استفاده کنید.

توصیه می‌شود میوه‌ها را تا حد امکان با پوست مصرف کنید چرا که پوست میوه‌ها در اثر تماس بیشتر با آفتاب خواص مفیدتری را به بدن می‌رسانند تا گوشت میوه.

*چربی‌ها

یکی از عوارض دیابت در هر ۲ نوع آن افزایش چربی‌های خون است ازجمله کلسترول و تری گلیسیرید و LDL. بنابراین بهتر است الگوی غذایی خود را اصلاح کنید.

_همراه ناهار و شام حتماً از سبزی‌ خوردن و یا سالاد کاهو و کلم با روغن‌ زیتون و آب‌لیمو در زمستان یا خیار و گوجه با سرکه، نعناع و فلفل سیاه در تابستان میل نکنید. بهتر است مواد غذایی را در فصل خود مصرف کنید.

_بهتر است برای کاهش وزن و کاهش دریافت کربوهیدرات سالاد، قبل از صرف غذای اصلی میل شود.

_قابل‌ توجه افراد مسن: اگر بعد از مصرف سبزی یا سالاد دچار نفخ معده یا روده می‌شوید برای جلوگیری از نفخ می‌توانید بعد از وعده غذایی اصلی، نصف قاشق چای‌خوری زیره سیاه را یا در دهان جویده و یا ۲ قاشق مرباخوری عرق زیره میل کنید.

_مصرف سبزی‌ها مانند سبزی‌ خوردن، سالاد، خیار، کاهو، کدو، لوبیا سبز به‌صورت خام و متنوع همراه غذا برای کنترل قند و چربی بسیار مفیداست.

_برای حفظ مواد غذایی و کاهش وزن و چربی خون، غذاها را به‌صورت آب پز یا بخارپز یا کبابی مصرف کرده و مصرف غذاهای سرخ‌شده را به یک با در هفته محدود کنید.

_از مصرف غذاهای چرب و غذاهای آماده مانند سوسیس، کالباس، اسنک و پیتزا و همچنین کله‌پاچه، سیرابی، شیردان، دل، جگر، قلوه (به‌ویژه خوش‌گوشت) و کلیه غذاهایی که اطمینانی از نوع چربی و روغن مصرفی آن ندارید بپرهیزید.

_مقدار روغن توصیه‌شده در رژیم را از روغن مایع انتخاب کنید. روغن‌های خوراکی به ترتیب اولویت: روغن‌زیتون، روغن کانولا (کلزا) و در صورت در دسترس نبودن دو روغن اول روغن‌های مایع مثل آفتابگردان و ذرت.

_در صورت بالا نبودن چربی خون می‌توانید در هفته ۳ وعده تخم‌مرغ کامل (زرده و سفیده) مصرف کنید.

*لبنیات

_ از آنجایی‌ که گروه مبتلا به بیماری دیابت افراد بالای ۳۰ تا ۳۵ سال هستند توصیه‌شده است روزانه ۲ واحد از گروه لبنیات به‌صورت شیر یا ماست یا دوغ مصرف کنید.

_ در هنگام مصرف لبنیات به‌صورت ماست یا دوغ از مصرف هم‌زمان آن با وعده غذایی اصلی مانند ناهار یا شام (جهت کاهش تداخلات غذایی و افزایش جذب مواد غذایی) خودداری نمایید، بهتر است ماست را در میان وعده‌ها همراه با کمی نعناع یا پونه یا آویشن میل کنید.

_قند و شکر و انواع شیرینی (آب‌نبات، شکلات، گز، سوهان، شیرینی خشک، شیرینی‌تر، کیک و عسل، آبمیوه‌های تجارتی، شربت و امثال آنها) را مصرف نکنید.

_حتی‌الامکان غذاهای روزانه را به‌صورت آب پز، بخارپز و کبابی تهیه کنید.

_از مصرف دخانیات بپرهیزید.

_از فشارهای روانی دوری‌ کنید و در شرایط استرس‌زا آرامش خود را حفظ کنید.

*کربوهیدرات‌ها

_از مواد نشاسته‌ای مثل برنج، سیب‌زمینی، گندم، جو و ماکارونی فقط به میزانی که موجب افزایش وزن نشود استفاده کنید.

_معمولاً مواد غذایی در سه دسته طبقه‌بندی می‌شوند غذاهای با اندیس گلیسمی پایین، متوسط و بالا. همواره به دیابتی‌ها توصیه می‌شود انتخاب‌هایی در محدوده اندیس گلیسمی کمتر از ۷۰ داشته باشند.

_در افرادی که بیشتر از غذاهای با اندیس گلیسمی پایین استفاده می‌کنند سرعت افزایش قند خون کندتر است به علاوه جذب روده‌ای کربوهیدرات هضم شده  نیز کند شده و از ترشح انسولین می‌کاهد و به‌این‌ ترتیب کلسترول و تری گلیسیرید کمتری نیز ساخته می‌شود. در نتیجه به بهبود پروفایل لیپیدی و نیز کاهش وزن کمک می‌کند. به علاوه تحقیقات، اثرات مفید نمایه گلیسمی در تمرینات ورزشی را نشان داده است. مصرف مواد غذایی با نمایه گلیسمی پایین پیش از فعالیت‌های طولانی سبب افزایش کارایی و سطح مناسب گلوکز در خون می‌شود.

_به‌طور کلی غذاهای نشاسته‌ای تهیه‌شده از برنج، گندم ، ذرت و جو، هرچقدر بیشتر دم بکشند یا آب‌پز شوند یا حرارت ببینند، به علت شکسته شدن ساختار پیچیده نشاسته و آزاد شدن گرانول‌های نشاسته‌ای از هضم و جذب آسان‌تری برخوردارند و به‌ این‌ ترتیب زودتر نیز قند خون را بالا می‌برند:

مکمل‌های غذایی و بهبود دیابت

در صورت مصرف واحدهای مناسب از گروه‌های غذایی مختلف هرم راهنمایی غذایی افراد بزرگ‌سال و با رعایت تنوع مصرف از مواد غذایی موجود در هر گروه می‌توانید اطمینان داشته باشید که در صورت سالم بودن و نداشتن بیماری‌های خاص دستگاه گوارشی (مانند سیلیاک، سندروم سوء جذب، بیماری کرون، کولیت اولسراتیو و…) کلیه مواد غذایی مورد نیاز روزانه را از طریق غذا خوردن دریافت کرده‌اید و تنها از میان املاح معدنی ۳ ریزمغذی به نام‌های «روی»، «کروم» و «ویتامین دی» در بهبود علائم افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ و ۲ و عملکرد انسولین در بدن از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند.

برای افراد دیابتی توصیه به مصرف مواد غذایی حاوی «روی» و یا مکمل غذایی حاوی روی و ویتامین ث در برنامه غذایی روزانه و مصرف مواد غذایی حاوی «کروم» همراه با غذا در وعده غذایی ناهار و شام در بهبود علائم دیابت بسیار مؤثر است.

 راه‌کارهایی که در بهبود علائم دیابت مؤثر هستند

بر اساس مطالعات صورت گرفته مواد غذایی فیبر محلول به همراه وعده غذایی کربوهیدراتی ناهار و شام در کاهش جذب گلوکز بسیار مؤثر بوده و در تنظیم قند خون تأثیر دارد مانند:

_مصرف ۱/۲ حبه سیر خام روزانه صبح ناشتا همراه یا یک لیوان آب ولرم

_مصرف یک حبه سیر خام به‌صورت رنده شده در ۱/۲ لیوان ماست کم‌چربی

_مصرف ۳۰ گرم پیاز خام همراه با وعده غذایی اصلی ناهار و شام

_مصرف روزانه یک الی سه عدد بامیه آب پز شده و یا بامیه خام همراه با غذای برنجی یا بین وعده‌ها

_ مصرف یک الی دو قاشق غذاخوری حبوبات پخته‌شده همراه با غذاهای طبخ شده از برنج

_مصرف کلم بروکلی پخته‌شده نصف لیوان روزانه همراه با شام یا ناهار به‌جای سبزی خورن یا سالاد، به‌عنوان منبع غنی کروم

_ میل کردن سه بار در هفته سوپ جو (جو بلغور یا جو پوست‌کنده کامل) به‌عنوان منبع غذایی کروم

همچنین مصرف روزانه دارچین به‌صورت پودر شده و به‌صورت چوب دارچین دم شده (برای آن دسته از بیمارانی که داروی استاتین مصرف می‌کنند استفاده از مکمل‌های دارچین یا مصرف بالای دارچین ممنوع بوده ولی در صورت داشتن پروفایل‌های لیپیدی مناسب دم‌کرده دارچین (نه اضافه کرده چوب دارچین در قوری یا فلاسک چای) در کاهش قند خون مؤثر است).

مجلیه اینترنتی زندگی سالم

لادن سلطانی