علل درد سینه بانوان

درد سینه (mastalgia) مشکل رایجی در میان زنان است. این درد به‌صورت حساسیت سینه، احساس درد و سوزشی تیز (sharp burning pain) یا سفت شدن بافت سینه بروز می‌کند و می‌تواند همیشگی باشد یا فقط گاهی‌اوقات ایجاد شود. خوشبختانه در بیشتر موارد، درد سینه مشکل جدی و نگران‌کننده‌ای نیست و به‌راحتی درمان می‌شود. در ادامه، با علائم و علت درد سینه آشنا می‌شویم و راه‌های تشخیص و درمان و همچنین درمان‌های خانگی آن را شرح می‌دهیم.

شدت درد سینه از خفیف تا شدید متغیر است و به شکل‌های زیر ایجاد می‌شود:

فقط چند روز در ماه، در دو یا سه روزِ منتهی‌ به دورهٔ قاعدگی ایجاد می‌شود. شدت این درد عادی، خفیف تا متوسط است و در هر دو سینه اثر می‌گذارد.
دردی که یک هفته یا بیشتر در هر ماه ایجاد شده و پیش از دورهٔ قاعدگی شروع می‌شود و گاهی در طول سیکل قاعدگی نیز ادامه می‌یابد. این درد، متوسط یا شدید است و روی هر دو سینه اثر می‌گذارد.
دردی که در طول ماه ایجاد می‌شود و با سیکل قاعدگی ارتباطی ندارد.

زنان یائسه نیز گاهی دچار درد سینه می‌شوند، ولی این درد در زنان جوان‌تری که وارد دورهٔ یائسگی نشده‌اند، رایج‌تر است.

در بیشتر موارد درد سینه نشانهٔ بیماری غیرسرطانی (خوش‌خیم) در سینه است و به‌ندرت نشانهٔ سرطان سینه است. ولی درد سینه‌ای که دلیل آن را نمی‌دانیم و پس از یک یا دو سیکل قاعدگی برطرف نمی‌شود یا پس از یائسگی نیز ادامه می‌یابد، باید توسط پزشک ارزیابی و بررسی شود.

علائم درد سینه

بیشتر موارد درد سینه در دو دستهٔ چرخه‌ای (cyclic) و غیرچرخه‌ای (noncyclic) دسته‌بندی می‌شوند. هریک از این انواع درد سینه ویژگی‌های خاص و متمایز خود را دارد.

درد سینه خارج از پستان (Extramammary)

اصطلاح Extramammary به‌معنی «خارج از پستان» است. در ظاهر به نظر می‌رسد که این درد در بافت پستان شروع شده است، ولی درواقع منبع آن جای دیگری است. برای نمونه، کشیدگی عضله‌ای در سینه می‌تواند موجب بروز دردی در دیوارهٔ سینه (chest wall) یا قفسهٔ سینه شود که گسترش یافته و در پستان نیز احساس می‌شود.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

در هریک از موارد زیر باید به پزشک مراجعه کنید:

درد سینه به‌صورت روزانه و بیش از چند هفته ادامه پیدا کند.
درد در قسمت خاصی از سینه ایجاد شود.
درد سینه با گذشت زمان بدتر شود.
درد سینه در فعالیت‌های روزانه اختلال ایجاد کند.

گرچه در زنانی که نشانهٔ اصلی مشاهده‌شده در آنها درد سینه است، خطر ابتلابه سرطان پستان کم است، ولی اگر پزشک انجام آزمایش و ارزیابی را توصیه می‌کند، حتما باید به توصیهٔ او عمل کنید.

علت درد سینه

گاهی شناسایی علت دقیق درد سینه امکان‌پذیر نیست. معمولا درد سینه در اثر یک یا چند مورد از علت‌های زیر ایجاد می‌شود:

هورمون‌های تولیدمثلی: ظاهرا درد سینه چرخه‌ای ارتباط زیادی با هورمون‌ها و چرخهٔ قاعدگی دارد. معمولا درد سینه چرخه‌ای با بارداری یا یائسگی کاهش می‌یابد یا از بین می‌رود.
ساختار پستان: معمولا درد سینه غیرچرخه‌ای ناشی از تغییراتی است که در مجاری شیر یا غدد شیری ایجاد می‌شود. این تغییرات می‌تواند منجر به ایجاد کیست پستان شود. آسیب یا ترومای پستان (Breast trauma)، جراحی پستان در گذشته یا سایر عوامل مرتبط با پستان نیز می‌تواند موجب درد سینه شود. گاهی درد سینه در خارج از پستان شروع می‌شود (برای نمونه در دیوارهٔ سینه، عضلات، مفاصل یا قلب) و به پستان گسترش می‌یابد.
تعادل نداشتن اسیدهای چرب: تعادل نداشتن اسیدهای چرب در درون سلول‌ها می‌تواند بر حساسیت بافت سینه به هورمون‌های موجود در گردش خون اثر بگذارد.
مصرف دارو: ممکن است بعضی از داروهای هورمونی مانند بعضی از درمان‌های ناباروری و قرص‌های ضدبارداریِ خوراکی با درد سینه مرتبط باشند. به‌علاوه، حساسیت پستان یکی از عوارض جانبی احتمالی هورمون‌درمانیِ استروژن و پروژسترون (که پس از یائسگی استفاده می‌شود) است. درد سینه می‌تواند با برخی از داروهای ضدافسردگی از جمله داروهای مهارکنندهٔ انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) مرتبط باشد.
اندازهٔ سینه: ممکن است زنانی که سینه‌های بزرگی دارند، دچار درد سینه غیرچرخه‌ایِ مرتبط با اندازهٔ سینه‌های خود شوند. درد سینه‌ای که به‌دلیل بزرگ بودن سینه‌ها ایجاد می‌شود، با درد گردن، شانه و پشت همراه است.
جراحی پستان: گاهی درد سینه ناشی از جراحی پستان و تشکیل اسکار، پس از التیام و بهبود برش‌های جراحی نیز برای مدتی ادامه پیدا می‌کند.

تشخیص علت درد سینه

از آزمایش‌ها و ارزیابی‌های زیر برای بررسی شرایط بیمار و تشخیص علت درد سینه استفاده می‌شود:

معاینهٔ بالینی پستان: پزشک، وجود تغییرات در پستان‌ها را بررسی و پستان‌ها و گره‌های لنفاوی پایین گردن و زیربغل را معاینه می‌کند. ممکن است که پزشک به صدای قلب و ریه‌هایتان نیز گوش بدهد و سینه و شکم را نیز بررسی کند تا مشخص شود که آیا درد سینه با مشکل دیگری مرتبط است. اگر سابقهٔ پزشکی و معاینهٔ فیزیکی، چیز غیرعادی را نشان ندهد، ممکن است که به انجام آزمایش‌ها و بررسی‌های دیگری نیاز نداشته باشید.
ماموگرافی: اگر پزشک توده یا بافت ضخیم غیرعادی را در پستان حس کند یا متوجه شود که درد در قسمتی از بافت سینه متمرکز است، برای ارزیابی قسمت نگران‌کننده‌ای که در معاینهٔ پستان شناسایی شده است به پرتونگاری اشعهٔ ایکس از سینه نیاز خواهید داشت (ماموگرافی تشخیصی).
سونوگرافی: در سونوگرافی از امواج صوتی برای تولید تصویری از سینه‌ها استفاده می‌شود. معمولا سونوگرافی همراه با ماموگرافی انجام می‌شود. در صورت عادی بودن نتیجهٔ ماموگرافی نیز ممکن است که برای ارزیابی منطقهٔ تمرکز درد، به انجام سونوگرافی نیاز داشته باشید.
بیوپسی یا نمونه‌برداری پستان: برای اینکه پزشک بتواند علت اصلی درد سینه را تشخیص دهد، باید از توده‌های مشکوک پستان، قسمت‌های ضخیم بافت پستان یا قسمت‌های غیرعادی مشاهده‌شده در آزمایش‌های تصویربرداری نمونه‌برداری شود. در بیوپسی، پزشک نمونهٔ کوچکی از قسمت موردنظر بافت سینه را برمی‌دارد و آن را برای انجام بررسی‌های آزمایشگاهی ارسال می‌کند.

درمان درد سینه

در بسیاری از زنان درد سینه با گذشت زمان و خودبه‌خود برطرف می‌شود و به درمان نیازی نیست. ولی اگر به درمان نیاز داشته باشید، ممکن است که پزشک موارد زیر را به شما توصیه کند:

برطرف کردن علت زمینه‌ای یا عامل تشدیدکننده: برای این منظور می‌توان تغییر ساده‌ای ایجاد کرد، مثلا از سینه‌بندی با پوشش و پشتیبانی بیشتر استفاده کرد.
استفاده از داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAID) موضعی: پزشک در صورت شدید بودن درد می‌تواند داروهای NSAID را تجویز کند. ممکن است پزشک به شما توصیه کند که کرم NSAID را مستقیما روی محل درد بمالید.
تغییر در مصرف قرص‌های ضدبارداری: اگر از قرص های ضدبارداری استفاده می‌کنید، حذف هفته‌ای که در آن نباید قرص مصرف کنید (یعنی مصرف قرص در تمام روزهای ماه) یا استفاده از روش‌های دیگر جلوگیری از بارداری می‌تواند موجب برطرف شدن درد سینه شود. ولی بدون توصیهٔ پزشک از این روش استفاده نکنید.
کاهش دوز هورمون‌درمانی یائسگی: می‌توانید دوز هورمون‌درمانی یائسگی را کاهش دهید یا به‌طور کامل آن را متوقف کنید.
مصرف داروهای تجویزی: دانازول (Danazol) تنها داروی تجویزی تأیید‌شده توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) برای درمان حساسیت و درد سینه است. البته مصرف دانازول می‌تواند موجب بروز عوارض جانبی بالقوه جدی مانند آکنه، افزایش وزن و تغییر صدا شود. این عوارض جانبی موجب محدود شدن مصرف دانازول می‌شوند. برای درمان بعضی از زنان، تاموکسیفن (Tamoxifen، دارویی تجویزی که برای درمان و پیشگیری از سرطان سینه تجویز می‌شود) توصیه می‌شود. البته این دارو نیز می‌تواند عوارض جانبی‌ای ایجاد کند که گاهی از درد سینه نیز آزاردهنده‌تر هستند.

سبک زندگی و درمان‌های خانگی درد سینه

با وجود اینکه پژوهش‌های اندکی انجام شده است که اثربخشی درمان‌های خود مراقبتی را نشان دهد، بعضی از این روش‌ها ارزش امتحان کردن دارند.

استفاده از کمپرس سرد یا گرم روی سینه‌ها.
پوشیدن سینه‌بندی محکم که در صورت امکان فردی حرفه‌ای آن را برای شما تنظیم کرده باشد.
پوشیدن سینه‌بند ورزشی در زمان ورزش، به‌ویژه وقتی سینه‌های شما حساس‌تر شده‌اند.
استفاده از آرامش‌درمانی (relaxation therapy) که در کنترل اضطراب و پریشانی مرتبط با درد سینه مؤثر است.
کاهش مصرف یا حذف کافئین. ایجاد این تغییر در رژیم غذایی برای بعضی از زنان مفید بوده است. البته مطالعات پزشکی انجام‌شده درمورد اثر کافئین روی درد سینه و سایر علائم پیش از قاعدگی، کافی و قطعی نیست.
پیروی از رژیم غذایی با چربی کم و مصرف کربوهیدرات های پیچیده‌تر. در مطالعات مشاهده‌ای (observational studies) استفاده از این روش برای بعضی از زنانِ دچار درد سینه مفید بوده است.
مصرف داروهای مسکنِ بدون نیاز به نسخه (over-the-counter) مانند استامینوفن (استامینوفن کدئین و سایر انواع آن) یا ایبوپروفن (مانند ادویل (Advil)، Motrin IB و غیره). باید درمورد میزان مصرف این داروها با پزشک خود صحبت کنید، چون مصرف طولانی‌مدت آنها خطر بروز مشکلات کبدی و سایر عوارض جانبی را افزایش می‌دهد.
موارد بروز درد سینه را یادداشت کنید و توجه کنید که چه زمان‌هایی دچار درد سینه و سایر علائم می‌شوید تا مشخص شود که درد شما چرخه‌ای است یا غیرچرخه‌ای.

درمان های جایگزین (Alternative medicine)

در بعضی از زنان، مصرف ویتامین‌ها و مکمل‌های غذایی می‌تواند علائم درد سینه و شدت آن را کاهش دهد. از پزشک خود بپرسید که آیا مصرف ویتامین‌ها و مکمل‌ها برای شما مفید است. در مورد دوز مصرف و عوارض جانبی احتمالی نیز با پزشک خود صحبت کنید.

روغن گل مغربی (Evening primrose oil): این مکمل تعادل اسیدهای چرب در سلول‌ها را تغییر می‌دهد و می‌تواند موجب کاهش درد سینه شود.
ویتامین E: مطالعات اولیه نشان داد که ویتامین E روی درد سینه پیش از قاعدگی زنان ( دچار دردی می‌شوند که در طول چرخهٔ قاعدگی نوسان داشته و متغیر است) اثر مثبتی دارد. در مطالعه‌ای مصرف ۲۰۰ واحد (IU) ویتامین E (دو بار در روز و به‌مدت ۲ ماه) موجب بهبود علائم در زنانی شد که درد سینه چرخه‌ای داشتند. ولی پس از ۴ ماه مصرف ویتامین E تأثیر مثبت بیشتری ایجاد نشد.

بیشترین دوز مصرف ویتامین E برای بزرگسالان بالای ۱۸ سال، زنان باردار و زنان شیرده ۱۰۰۰ میلی‌گرم در روز (یا ۱۵۰۰ واحد) است.

اگر برای درد سینه مکملی را امتحان کردید و پس از چند ماه، بهبودی در درد سینه خود حس نکردید، مصرف آن را متوقف کنید. هر بار فقط یک مکمل را امتحان کنید تا به‌طور دقیق متوجه شوید که کدام مکمل در کاهش درد سینه شما مؤثر بوده است و کدام‌یک تأثیری روی آن نداشته است.

آمادگی پیش از مراجعه به پزشک

اگر به‌تازگی دچار درد سینه شده‌اید، درد فقط در قسمت خاصی از سینهٔ شما ایجاد می‌شود یا درد سینه روی کیفیت زندگی شما اثر گذاشته است، برای بررسی علت آن به پزشک مراجعه کنید. در بعضی موارد، زمانی که برای گرفتن وقت ویزیت تماس می‌گیرید، بلافاصله به پزشک متخصص پستان ارجاع داده می‌شوید.

کارهایی که می‌توانید پیش از مراجعه به پزشک انجام بدهید

در ارزیابی اولیهٔ درد سینه، پزشک روی سابقهٔ پزشکی شما تمرکز می‌شود. او درمورد محل درد، ارتباط آن با چرخهٔ قاعدگی و سایر جنبه‌های سابقهٔ پزشکی‌تان که ممکن است علت درد را نشان دهد، سؤالاتی می‌پرسد. برای آمادگی پیدا کردن و پاسخ دادن به این سوالات:

تمام علائم خود را یادداشت کنید؛ حتی علائمی را که ظاهرا با درد سینه شما ارتباطی ندارند.
درد خود را در مقیاسی از ۱ تا ۱۰ درجه‌بندی کنید. در این مقیاس ۱ به‌معنی بدون درد و ۱۰ نیز به‌معنی بدترین دردی است که می‌توان تصور کرد.
اطلاعات شخصی مهم را مرور کنید. اطلاعاتی مانند استرس‌های عمده یا تغییرات تازه‌ای که در زندگی‌تان رخ داده است.
فهرستی از تمام داروها، ویتامین‌ها و مکمل‌هایی را تهیه کنید که به‌طور منظم مصرف می‌کنید.
فهرستی از سؤالاتی را تهیه کنید که می‌خواهید از پزشک بپرسید؛ به‌ترتیب از مهم‌ترین تا کم‌اهمیت‌ترین.

سؤالات اساسی که می‌توانید درمورد درد سینه از پزشک خود بپرسید، عبارت‌اند از:

محتمل‌ترین علت علائم من چیست؟
باید چه آزمایش‌هایی انجام بدهم؟
برای بیماری من کدام روش درمانی را توصیه می‌کنید؟
آیا می‌توانم از درمان‌های خانگی استفاده کنم؟

پزشک چه کارهایی انجام خواهد داد؟

پزشک سؤالاتی مانند موارد زیر را از شما خواهد پرسید:

در کدام قسمت سینهٔ خود احساس درد می‌کنید؟
چه مدت درد سینه داشته‌اید؟
شدت درد سینه شما از ۱ تا ۱۰ چقدر است؟
درد را در هر دو سینه یا در یکی از آنها احساس می‌کنید؟
آیا درد سینه شما الگوی خاصی دارد؟
آیا تابه‌حال ماموگرافی انجام داده‌اید؟ آخرین ماموگرافی را چه زمانی انجام داده‌اید؟
آیا علائم دیگری نیز دارید؟ علائمی مانند وجود توده‌ای در سینه، ضخیم شدن بافت بخشی از سینه یا ترشح از نوک پستان؟
آیا متوجه تغییراتی مانند قرمزی یا ایجاد جوش در پوست خود شده‌اید؟
آیا به‌تازگی فرزندی به دنیا آورده‌اید؟ یا سقط‌ جنین کرده‌اید؟
درد سینه روی کیفیت زندگی‌تان چه تأثیری گذاشته است؟ آیا روی خواب، فعالیت جنسی یا کارتان تأثیر گذاشته است؟ آیا این درد باعث شده که توانایی کمتری برای انجام فعالیت‌های روزانه داشته باشید؟
آیا فعالیت خاصی انجام داده‌اید یا اخیرا به قفسهٔ سینه‌تان صدمه‌ای وارد شده که ممکن است موجب درد سینه شده باشد؟

ممکن است که پزشک بر اساس عواملی مانند سن، سابقهٔ پزشکی خانوادگی و سابقهٔ قبلیِ ضایعات پیش‌سرطانی پستان (precancerous breast lesions) خطر ابتلابه سرطان سینه را نیز بررسی کند.

مجله اینترنتی زندگی سالم

فاطمه زنگنه