غلامرضا ظریفیان:تجربه و شناخت تحولات جهانی لازمه هر وزیر است
التهاب در کشور برای تعیین کابینه دولت روحانی
در آستانه تعیین کابینه دولت دوازدهم، فضای سیاسی کشور تا حدودی ملتهب و هیجان‌زده شده است؛ به این صورت که به‌راحتی تفسیرهای متفاوت از صحبت‌های مختلف صورت می‌گیرد؛ به‌ویژه اینکه مخالفان دولت و اصلاح‌طلبان درصدد بهره‌برداری از این فضا هستند و سعی دارند نوعی اغتشاش در مناسبات را به جامعه القا و تشنج‌زایی کنند؛ اما باید در این فضا با بردباری و سعه‌صدر به سوء‌تفاهم‌ها خاتمه داد و در راستای حفظ مصالح و منافع ملی و تحقق مطالبات جامعه حرکت کرد. در این‌باره «زندگی سالم» با غلامرضا ظریفیان، استاد دانشگاه به گفتوگو پرداخته است که در ادامه می‌خوانید:
****فشارهایی به‌قصد سهم‌خواهی از کابینه به آقای روحانی وارد می‌شود که علاوه‌بر اصولگرایان از سوی برخی اصلاح‌طلبان نیز وجود دارد. این فشارها را چطور ارزیابی می‌کنید؟
باتوجه به اینکه در این چهار سال، دولتی را نیاز داریم که هم از نظر علمی، تخصص کافی داشته باشد و هم از حیث جهت‌گیری‌ها مسیر درستی را طی کند، نوعی تز کار از سوی اصلاح‌طلبان مطرح می‌شود. دغدغه و نگاه آنان به دولت و آنچه که مردم در 29 اردیبهشت آن را تقاضا کردند و به‌شکلی پرشور پای صندوق‌های رأی حاضر شدند این است که این نظام برای آنان، اشتغال، امنیت و رفاه ایجاد کند و آزادی‌های مصرح در قانون‌اساسی را با مدیریت صحیح تحقق ببخشد و حقوق شهروندی را که شایسته این ملت است، فراهم کند؛ همچنین با انتخاب مدیران شایسته روابط بین‌الملل سازنده را رقم بزند.
****اصلاح‌طلبان در سال‌های اخیر، فرازونشیبهای زیادی را پشت سرگذاشتند. اکنون این جریان باید چگونه عمل کند تا به حاشیه رانده نشود؟
سیاست‌ورزی یک فرایند ایستا نیست؛ بلکه فرایندی تکاملی است. اصلاح‌طلبان در فرازونشیبهای این سال‌ها با دریافت‌های دقیق‌تر و صحیح‌تر، پخته‌تر و باتجربه‌تر شدند. عملکرد اصلاح‌طلبان در چهار سال گذشته دولت یازدهم و ایام انتخابات، نشان داد یک ارتقاء جدی و پختگی اساسی‌تر در مسیر تصمیم‌گیری، تصمیم‌سازی و حمایت از نکات کلیدی داشته‌اند. به‌نظر من اصلاح‌طلبان این موضوع را خوب دریافتند که نظام ما دارای ظرفیت و حساسیت‌های خاص در زمینه‌های مختلف است و به‌طبع تحقق آرمان‌ها و برخی خواسته‌‌ها، نیازمند بستر زمانی طولانی‌تر است و زیرساخت‌های مناسبت‌تر را می‌طلبد؛ همچنین جریان‌های سیاسی باید در بسیاری از مواقع ازخودگذشتگی کنند. به عبارت دیگر، دریافته‌اند اگر لازم است امری به‌صورت نسبی تحقق پیدا کند، لازمه آن، این است که فردی، جریانی یا حزبی در این راستا تلاش کند. این موضوع را اصلاح‌طلبان به‌صورت نسبی آموختند که در برخی از زمینه‌ها خود را کنار بکشند و مطرح نکنند یا به نگاه کلان اصلاحات توجه بکنند و بیانات و نظرهای افرادی را که هم در شکل رهبری اصلاحات متجلی می‌شود و هم در شکل شورای عالی سیاست‌گذاری اصلاح‌طلبان سرلوحه عمل خود قرار دهند.
****برخی نمایندگان مجلس اظهار کرده‌اند که اگر شاخص‌های آنان در کابینه رعایت نشود به هیئت وزیران رأی اعتماد نخواهند داد. آیا رأی عدم اعتماد به کابینه دولت، برگرفته از موضوع سهم‌خواهی است؟
خیر. به‌هرحال دولت تعهداتی دارد که باید در راستای آن عمل کند؛ البته حق دولت است کابینه‌ای را که مدنظر دارد و می‌تواند با آن هماهنگ و همراه باشد، انتخاب کند. از سوی دیگر این حق مجلس است که کابینه‌ای را مورد ارزیابی قرار داده و رأی اعتماد بدهد؛ اما اینکه به‌اجبار به دولت تحمیل شود که چه کاری صورت دهد و از چه کسانی استفاده کند خلاف دموکراسی و رویه اداره کشور است. کشور ما باید در یک بازه زمانی به شاخصه‌های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی برسد؛ درنتیجه برخی نمایندگان مجلس باید بر شاخص‌ها تکیه کنند: نه بر سهم‌خواهی‌ها و نگاه جناحی، اینکه وزیر برای حضور خود در این موقعیت از تخصص، توانایی و چابکی لازم و کافی برخوردار باشد. این‌ها نکات خوبی است و کمک می‌کند دولت در انتخاب وزرای خود در مسیر درستی گام بردارد تا شاخص‌های موردنظر خود را در چهارسال آینده تحقق بخشد.
*****در انتخاب وزیران باید به چه شاخص‌هایی توجه کرد؟
باتوجه به تجربه‌ای که دولت در چهار سال گذشته کسب کرده است باید شاخص‌های دیگری را نیز در انتخاب هیئت‌وزیران به‌کار بگیریم. به‌کارگیری تجربه بسیار ضروری است؛ اما درکنار تجربه، روزامدی و شناخت تحولات گسترده جهانی نیز شاخص بسیار مهمی به‌حساب می‌آید. مدیران ارشد کشور علاوه‌بر تجربه گذشته نیازمند به‌روزبودن هستند. سرعت و چابکی وزیران نیز شاخص مهم دیگری است که نباید آن را فراموش کرد. فضای امروز با چهارسال قبل تفاوت دارد. در دوره قبل نیازمند آرامش و صبوری بودیم؛ اما در این دوره باید روند اجرای برنامه‌ها تسریع شود تا بتوانیم مسائل جدی‌ای را که جامعه با آن دست‌وپنجه نرم می‌کند، حل کنیم؛ بنابراین چابکی مدیران کابینه دولت دوازدهم بسیار حائز اهمیت است. جامعه انتظار دارد پاسخ اعتمادی را که به دولت کرده است، ببیند. این اعتماد باید استمرار پیدا کند؛ زیرا در کارامدی دولت تأثیر بسیاری دارد؛ هرچند بحث اعتماد تنها برای قوه مجریه نیست، بلکه باید برای سایر دستگاه‌ها نیز اعتمادسازی صورت گیرد. یکی از تأثیراتی که اعتماد در کشور خواهد داشت مربوط به بحث سرمایه‌گذاری است و می‌تواند گره‌گشای بسیاری از مشکلات باشد.
*****آقای عارف اذعان داشت ما آقای روحانی را به ریاست‌جمهوری رسانده‌ایم و به‌سبب وجود این جریان آقای روحانی به ریاست‌جمهوری رسید. به‌نظر شما این سخن به‌معنای سهم‌خواهی اصلاح‌طلبان از دکتر روحانی است؟
اصلاح‌طلبان تنها در یک فرد خلاصه نمی‌شود؛ این جریان بزرگ اجتماعی است که بخش عظیمی از آن مربوط به دانشگاهیان، جوانان، اصحاب رسانه و بسیاری از فرهیختگان است، کسانی که در انتخابات نقش فعال و مهمی ایفا کردند؛ بنابراین آنان انتظار دارند دولتی که بر سر کار می‌آید متناسب با پشتوانه اجتماعی که به کمک دولت آمده، بتواند نقش خود را در این نهاد ایفا کند و پاسخگوی یاران و حامیان خود باشد. به‌نظر من این سخن به‌معنای سهم‌خواهی نیست؛ بلکه تذکر و توجه به دولت است. طبیعی است وقتی دولتی مستقر می‌شود با ده‌ها مسئله مواجه شده و ممکن است در این بخش به پشتوانه‌های اجتماعی توجه نکند. این پشتوانه‌های اجتماعی پشتوانه‌های ثابتی نیستند؛ بلکه سیال هستند. با توجه به نوع کارامدی، توانمندی و بهره‌گیری از نیروها می‌توانند ترغیب و امیدوار یا به‌عکس ناامید و دچار انفعال شوند. اگر بخواهیم این موتور حرکت اجتماعی را که بخش عظیمی از جامعه ما را به خود اختصاص می‌دهد و به‌ویژه اینکه این بخش با جوانان و دانشگاهیان و اصحاب فرهنگ و رسانه پیوند می‌خورد همچنان در این عرصه امیدوار نگه داریم چه اقداماتی باید انجام دهیم؟ اکنون با شعار و سخنرانی نمی‌توان این نیروها را حفظ کرد. آنان منتظرند ببینند تلاشی که در عرصه انتخابات کرده‌اند در کابینه چگونه تجلی پیدا می‌کند. سخنان دکتر عارف بیشتر تذکر و توجه به این نکته است که باید مراقب این پشتوانه اجتماعی بود و توجه داشت که اگر می‌خواهند همچنان پشتوانه اجتماعی در صحنه بماند و نقش اصلی خود را ایفا کند باید انتظارات او را به‌صورت منطقی برآورد کرد.
******به نظر شما آقای روحانی باید به چه مسائلی در این دوره توجه کند؟
دولت دوازدهم تداوم همین دولت یازدهم است. مشکلاتی که دولت یازدهم با آن روبه‌رو بود بخشی از آن مربوط به انباشت عظیمی از مسائلی بود که از دولت قبل برای این دولت به‌ارث رسیده بود و بخش دیگر آن مربوط می‌شد به اینکه هردولتی که برسرکار می‌آید باید گام‌های مهمی را در ارتباط با توسعه، رفاه، مناسبات اجتماعی و فرهنگی جامعه بردارد. یکی از مهم‌ترین مشکلات ملموس و محسوس دولت که در مناظره‌ها شاهد آن بودیم و تمامی جریان‌ها به آن اذعان دارند مسئله اشتغال است؛ چون بحث اشتغال با مسائل مهم دیگر هم پیوند می‌خورد: از یک سو به بحث جوانان مرتبط است و از سوی دیگر با مسئله ازدواج و آسیب اجتماعی و امید به آینده پیوند دارد. اشتغال‌زایی از ابرچالش‌هایی است که اگر به شکل ملی برای آن چاره‌ای اندیشیده نشود کل کشور و جامعه ما آسیب می‌بیند. بالاخره این یکی از مسائل مهم جامعه ماست. علاوه‌بر بحث اشتغال موضوع معیشت و کاهش فاصله طبقات اجتماعی مطرح است. اگر می‌خواهیم به امنیت برسیم، مسئله فساد در جامعه کاهش پیدا کند و در مسیر طبیعی خود قرار گیرد؛ قانون‌گرایی جدی شود و رانت‌خواری به فراموشی سپرده شود باید به کاهش فاصله طبقاتی به عنوان یکی از مسائل مهم و اساسی نگریسته شود.
توسعه علمی در کشور
موضوع دیگر اینکه جوانان نیاز دارند دیده بشوند و این اتفاق با حرف و گفتوگو میسر نیست؛ بلکه با مشارکت آنان در تصمیم‌گیری‌ها و تصمیم‌سازی‌ها و توانمندکردن‌شان برای حضور در صحنه اجتماعی امکان‌پذیر است. مسئله مهم دیگر کشور بحث توسعه علمی است. ما بدون توجه ویژه به توسعه علمی و پیوندزدن آن با توسعه ملی نمی‌توانیم به توسعه پایدار برسیم. درکشور ما حدود ده میلیون فارغ‌التحصیل، پنج میلیون دانشجو، 150 هزار دانشجوی دکترا، 100 هزار عضو هیئت‌علمی و 600 هزار دانشجوی کارشناسی‌ارشد وجود دارد. از سوی دیگر حدود 150 هزار دانش‌آموخته ما در سال به خارج از کشور مهاجرت می‌کنند و این از مسائل بسیار مهم دیگر است. اگر می‌خواهیم به معیشت توجه و مسئله اشتغال را حل کنیم، اگر می‌خواهیم آسیب‌های اجتماعی را کاهش دهیم و اگر می‌خواهیم دولت را ارتقاء دهیم و دولت الکترونیک ایجاد کنیم، راهی وجود ندارد؛ مگر اینکه به توسعه علمی به شکل واقعی تأکید کنیم. مسئله آخر بحث چالش‌های منطقه‌ای و مشکلاتی است که در نظام بین‌الملل با آن مواجه هستیم و لازم است دولت با کمک دانشگاهیان و فرهیختگان در راستای حل این مسائل حرکت کند. اگر نخبگان، دانشگاهیان و جوانان احساس کنند در عرصه دولت نیروهای اجتماعی آنان حضور دارند، به‌طبع نقش فعال‌تری را جهت رفع این مسائل ارائه خواهند داد.
نویسنده : لیلا کاظمی
