شاید شما هم شنیده باشید که مردی از زنش شکایتی داشته باشد که او به وظایفش عمل نمی‌کند. اولین سوالی که برای ما پیش می‌آید این است که این وظایف چه هستند؟ کدام وظایف هستند که اگر یکی از طرفین به آن‌ها عمل نکند می‌توان به شکل قانونی به آن‌ها رسیدگی کرد؟ اینجاست که به واژه نشوز برمی‌خوریم. با ستاره همراه باشید تا معنای این کلمه را متوجه شوید، حدود تمکین را بفهمید و عواقب نشوز برای هر یک از طرفین را بدانید.
نشوز چیست؟ تا به حال این واژه به گوش‌تان خورده است؟ شاید تلفظ صحیح آن را هم ندانید. این کلمه را به این شکل بخوانید: «نُشوز» و برای آشنا شدن با معنی دقیق آن ادامه مطلب را در سایت ستاره دنبال کنید.
نشوز چیست؟
خود واژه «نشوز» به معنای «ارتفاع و بلند شدن» است. اما در مورد معنای آن می‌توان گفت: یک اصطلاح حقوقی و فقهی است که وقتی در مورد زنان به کار می‌رود یعنی زن مرتکب چنین اعمالی شده باشد:
تمرد از دستور‌های واجب شوهر
تمکین نکردن
نزدودن آنچه مایه تنفر و مانع کامجویی شوهر است
ترک نظافت و آرایش دلخواه شوهر
خارج شدن از منزل بدون اجازه همسر
و وقتی در مورد مردان به کار می‌رود یعنی تعدی بر همسر و نپرداختن حقوق واجب از قبیل نفقه، همخوابی واجب و مانند آن.
پس نشوز، یعنی همان فعل اشتباهی که هر یک مرتکب شده‌اند و هرگاه زنی مرتکب نشوز شود به او ناشزه می‌گویند. به عبارت بهتر اگر هریک از زوجین به هر علت وظایف زناشویی خود را ایفا و تمکین نکند، نشوز کرده است. عدم تمکین یا به عبارتی عدم ایفای هریک از وظایف و تکالیف زناشویی خواه از نوع تکالیف مشترک باشد و خواه از نوع تکالیف اختصاصی که نشوز نامیده می‌شود، از سوی هریک از زوجین می‌تواند اتفاق بیفتد، اما در قلمروی اصطلاحات حقوقی معمولا نشوز به عدم انجام وظایف زناشویی از جانب زن گفته می‌شود و بیشتر به زنان اشاره دارد تا مردان.
تمکین یعنی چه؟
گفتیم به زنی که تمکین نکند ناشزه می‌شود. حال با مفهوم تمکین می‌خواهیم آشنا شویم. معنای لغوی تمکین «فرمان بردن» است و در اصطلاح حقوقی به لزوم انجام تکالیف هریک از زوجین در برابر یکدیگر اشاره می‌کند؛ یعنی هنگامی‌که گفته می‌شود «مرد و زن موظف به تمکین هستند»، به این معناست که هریک از آن‌ها موظف هستند به تکالیف و وظایف خود در برابر یکدیگر عمل کنند. تمکین شامل دو دسته اعمال می‌شود.
تمکین به معنای عام. تمکین به معنای عام مربوط به همه‌ی تکالیفی است که به موجب قانون بر عهده‌ی هریک از زوجین قرار داده شده است و آن‌ها باید به این تکالیف قانونی عمل کنند.
تمکین به معنای خاص. اما تمکین به معنای خاص مربوط به تکلیف برقراری رابطه‌ی جنسی متعارف است و براساس آن، هیچ‌یک از طرفین نمی‌توانند بدون عذر موجه از برقراری رابطه‌ی جنسی با طرف مقابل سرباز بزنند.
وقتی زنی مرتکب نشوز می‌شود چه اتفاقی می‌افتد؟
به طور کل عدم تمکین حق نفقه زن را از بین میبرد. همچنین زن ناشزه حق همخوابی با همسرش را هم از دست می‌دهد به این معنی که مرد می‌تواند برای تنبیه وی از همخوابی با همسرش خودداری کند. تنبیه می‌تواند از ترک بستر فراتر هم برود. یعنی اگر مردی دید با نصیحت و ترک بستر کار را به جایی نمی‌رساند می‌تواند همسرش را تنبیه جسمی کند به شرط اینکه این تنبیه بدن زن را به خون نیندازد یا باعث تغییر رنگ آن نشود. لازم به ذکر است که این تنبیه صرفا باید به نیت اصلاح زن باشد نه گرفتن انتقام از او و اگر در اثر آن جنایتی بر بدن زن وارد شود شوهر حتما باید دیه آن را پرداخت کند. البته چیزی که بدیهی است این است که با تنبیه جسمی روح زنان را می‌شکند پس لازم است مردان هرگز متوسل به چنین راه‌هایی نشوند.
در نظام حقوقی ایران شوهر حق دارد در صورت نشوز زن به دادگاه خانواده مراجعه و از دادگاه در خواست صدور «گواهی الزام به تمکین» کند. هرچند این عمل مورد انتقاد واقع شده، چون اجبار به تمکین و جلوگیری از نشوز کاری نیست که نیروی قضایی و امنیتی توان اجرای آن را داشته باشند. حکم دادگاه و نیروی پلیس توانایی هم‌بستر کردن زن با شوهرش را ندارند و جسورانه‌ترین کاری که یک مأمور می‌تواند انجام دهد انتقال اجباری زن به خانه شوهر است. اما برای نگهداشتن او در خانه و اجبار او به اطاعت و خوش‌رویی با همسر دادگستری ابزاری ندارد.
وقتی مردی مرتکب نشوز می‌شود چه می‌توان کرد؟
اگر مرد به وظایف زناشویی خود در برابر همسرش عمل نکند، زن می‌تواند به دادگاه مراجعه و با حکم دادگاه او را ملزم به انجام وظایف خود کند. مخصوصا اگر عدم ایفای این وظایف از سوی مرد به نحوی باشد که زندگی را بر زن سخت کند، او می‌تواند با استناد به آن از دادگاه درخواست طلاق نماید. همچنین همان‌طور که پیش‌تر ذکر شد، یکی از تکالیف مرد در برابر همسر خود این است که نفقه‌اش را بپردازد. بر این اساس و به موجب قانون مجازات اسلامی اگر مرد توانایی مالی داشته باشد و همسرش نیز به تمامی‌ِ وظایف زناشویی خود عمل کند، اما با این حال، نفقه‌ی وی را پرداخت نکند زن می‌تواند از مرد به علت «ترک انفاق» شکایت نماید.
