نگاهی به فرایند عکاسی / چشمان هما ، قلب ایران را شکافت

نگاهی به فرایند عکاسی / چشمان هما ، قلب ایران را شکافت

عکاسی یکی از منابع هنری موثق در زمینه پژوهش های تاریخی – ادبی است و می توان از آن به عنوان ابزاری نمادینه برای افزایش سطح سیلقه بصری جامعه استفاده کرد . از همین رو این گونه فرا ریخت هنری همواره دچار لغزش هایی در ساختار شده که بعضا کاربرد عکاسی را به مثابه یک رسانه ساده تر می کند . در تعریف یک الگوی تصویر برداری نمی توان هیچ قانونی رابه طور مطلق تصور کرد ، همان طور که در دنیای هنر این گونه است ، اما بدلیل استقبال روبه روشد جامعه از این گونه هنری ، می توان گفت عکاسی یک هنر ذاتا ساختار گریز است . جورج گئورگ ژرستر یکی از پیشگامان عکاسایی هوایی است که بیش از 5 دهه از فعالیت هنری خود را به این الگوی تصویر برداری اختصاص داده . برگزاری نمایشگاه این عکاس سوئیسی در تهران و اصفهان نشان دهنده میزان جاذبه طبیعی – بصری کشورمان در این حوزه است . چرا که او 38 سال پیش با یک هواپیمای ساده بر فراز ایران پرواز کرد و از طبیعت ایران عکس گرفت . ژرستر که نمایشگاه خود را « ایران از چشم های هما » نامیده است در گفت و گویی به این نکته اشاره می کند که : بر فراز ایران آنچه هست را نمی بینیم بلکه آنچه را در قلب ایران نهفته است می توان با همه وجود تحلیل و تجزیه کرد .

نگاهی به فرایند عکاسی / چشمان هما ، قلب ایران را شکافت

*حس و حال عکاسی هوایی

ژرستر در مورد حس و حال خود در هنگام تصویر برداری بر فراز ایران می گوید : اکثر عکس های ثبت شده ما در ماه سرد ژانویه بود و هنگامی که در آسمان بودیم از سرما می لرزیدیم ، گاهی باران می بارید و گاهی دوربین و لنز های خود را برای عکاسی از بعضی سوژه ها از دست می دادیم . در چنین شرایطی مسلما هر فردی نمی تواند حس و حال خوبی را توصیف کند اما در این زمان که به آن می اندیشم از کسب چنین اندیشه ای احساس رضایت می کنم . یکی از نکاتی که مرا هنگام تصویر برداری از تخت جمشید و پرسپولیس آزار می داد همین از دست دادن نا خواسته دوربین بود ، برای من مهم نیست که دوربینم را در سوئیس یا در هرجای دیگری از کره زمین از دست بدهم اما اگر بر فراز پرسپولیس دوربینت را نداشته باشی انگار همه قافیه را باخته ای و باید از نو عکس بگیری . در این که ژرستر پیشگام عکاسی هوایی است جای هیچ شک و شبهه ای نیست اما این که چه اندیشه ای او را به این الگوی تصویر برداری هدایت کرده است ، جای سوال فراوان دارد . ژرستر تقریبا با ظهور الگوی نئوتوپوگرافی در تصویر برداری ، شروع به کار نمود ، این الگو که در ادامه منظره نگاری سنتی در عکاسی امریکا ظهور کرد ، تعریف جدیدی از منظره‌نگاری به جهانیان ارائه داد . عکاسان چنین الگویی با نگاهی نو منظره نگاری را از دل طبیعت به سمت ساخته های بشر هدایت می کنند ، جایی که زیبایی دگرگون شده و حتی سطح سلیقه انسان در آفرینش های خود در برابر طبیعت بی ارزش است . نئوتوپوگرافی به عنوان نماد بصری تازه ای در چشمان انسان امروزی شناخته شده است و همان طور که قبلا هم به آن اشاره کرده بودم می توان آن را یک ساختار گریزی هنری نامید .

نگاهی به فرایند عکاسی / چشمان هما ، قلب ایران را شکافت

*تقطیع در ساختار عکاسی

موضوع تکنیکی مورد بحث عکاسان حرفه ای دنیا همواره این بوده است که جلوه های بصری طبیعی می توانند حیرت و هیجان مخاطب را برآشفته کنند یا جلوه هایی که با طبیعت در هم آمیخته شوند . این دو پدیده اگر چه دو گرایش متفاوت در حیطه عکاسی به حساب می آید اما یکی از پر کنش ترین مناقشات علمی میان عکاسان معتبر در سراسر دنیا می باشد . با دیدن تصاویر گرفته شده ژرستر می توان به این نتیجه رسید که این عکاس علاوه بر درک فلسفی عکاسی به درک زیبایی شناسی قدرتمندی در این حوزه رسیده است . چرا که او در گفت و گویی به این نکته اشاره می کند که : پس از تماشای چند تصویر هوایی از مناظر طبیعی ایران به انجام این پروژه مصمم شدم . چنین دیدگاه جهان شمولی برای یک عکاس بسیار مهم است چرا که گل به تنهایی زیبا است و وظیفه عکاس نمایش زیبایی هایی است که با چشم غیر مصلح نمی توان دید . این زیبایی ها در تکنیک عکاسی دچار تغییر تحولات جدی می شوند هم در حوزه برداشت و هم در حوزه مونتاژ . امروزه کمتر عکاسی را می توان نام برد که از تکنیک مونتاژ برای رسیدن به هدف خود از عکاسی استفاده نکند اما به نظر می رسد عکس هایی که از طبیعت با دقت گرفته می شوند ، به خودی خود معنا گرایی بیشتری نسبت به دیگر سبک های عکاسی پیدا می کنند .یکی از نکات جالبی که می‌توان درباره این مجموعه عنوان کرد ، در مورد بخشی از آن است که به تصویر برداری از آثار باستان‌شناسی و تپه‌های باستانی پنهان پرداخته شده است . ژرستر در سفری که برای عکاسی از ایران پشت سر می گذارد ، با حمایت های پروفسور باستان‌شناس آلمانی دیتریچ هاف مواجه می شود ، این همراهی با در کنار داشتن ، سابقه روزنامه‌نگاری و کنجکاوی وی ، مجموعه آثار ویژه‌ای را به وجود آورده که در آن وجوه زیبایی‌شناسانه اثر در درجه های پایین تری نسبت به ثبت علمی و باستان‌شناسی آن قرار می‌گیرد . این مجموعه از آثار شامل برخی از با ارزش‌ترین گنجینه‌های ملی ایرانی مانند: میدان نقش‌جهان در اصفهان و مسجد امام خمینی، زیگورات چغازنبیل، تخت‌جمشید، مجموعه تخت‌سلیمان و بناهای با ارزشی که برای همیشه در حافظه بصری ایرانیان خواهد ماند . اما همچنان چنین تعاریفی پاسخ گوی مناقشه تقطیع در ساختار عکاسی نیست چرا که اگر هدف از تصویر برداری سوژه ای ثبت علمی آن باشد به خودی خود مضمون هنر را زیر سوال برده ایم و در آن صورت هر اثر بصری که در حوزه علمی – پژوهشی به نمایش درآید می تواند هنر باشد . البته در هنر عکاسی ژرستر هیچ چون و چرایی نیست اما مخاطبان چنین تصاویری در نگاه اول بدون در نظر گرفتن عناصر به کار رفته در سبک تصویر برداری نا خواسته جذب محتوای آن می شوند . هنر و تکنیک دو موضوع متناقض و مشترک هستند . عکاسی با الگوی هوایی و به سبک ژرستر یک تکنیک بصری محسوب می شود و آنچه این تکنیک را به هنر تبدیل کرده است محتوایی است که با فرم روایی به نمایش در آمده . خوشبختانه باید اشاره کرد که عکاسی مستند لزوما ارتباطی با نقاشی و روانشناسی رنگ ندارد اما یکی از پدیده های نادر در مجموعه عکس های ژرستر پایداری نئوفرماتیک آن است که به وضوح دیده می شود . نئوفرماتیک اساسا نیرویی ضد ساختار است اما در این مجموعه با توجه به زاویه دید راویانه و کنجکاوانه ای که ژرستر برای خود انتخاب کرده است به جاذبه بصری ساختار تبدیل می شود .

نگاهی به فرایند عکاسی / چشمان هما ، قلب ایران را شکافت

در حال حاضر عکس های هوایی ژرستر یک منبع جدید و قدرتمند در حوزه عکاسی علمی – تاریخی ایران به شمار می آیند اما پرسشی که در این زمینه مطرح می شود این است که چرا عکاسان ایرانی دائما ادای مدرنیسم را تقلید می کنند در حالی که هنوز قلب طبیعت ایران به دستان بیگانگان در حال شکافته شدن است ؟

نویسنده : تحریریه سایت