ارزش غذایی و درمانی خرما از دیدگاه منابع اسلامی و طب سنتی

تأثیر و خواص خرما در طب سنتی و اسلامی | از دیدگاه تغذیه فرق بزرگی بین خرماهای تازه نرم و خشک وجود ندارد، ولی خرمای خشک رطوبت کمتری دارد و عمر بیشتری نسبت به خرمای  تازه دارد و همچنین فیبر و کربوهیدرات بیشتری نسبت به خرمای تازه دارد و اما خرمای تازه ویتامین بیشتری نسبت به خرمای خشک دارد، خرماهایی که سایز کوچکی دارند آنتی اکسیدان بیشتری دارند.

چنانچه می‌دانید علم  بیکران طب سنتی، غذا درمانی به ما کمک می‌کند تا بتوانیم بیماری‌ها را پیشگیری و در بسیاری موارد درمان نماییم، قابل ذکر است که درمان نیازمند زمان بوده و برای اثربخشی مثبت، باید تحت نظر و مشاوره پزشک آشنا با طب سنتی بوده و اما لازمه زندگی کنونی است که هر انسان حدالامکان با طب سنتی آشنایی داشته باشد.

خداوند هر جانداری و هر اندامی را مزاجی بخشیده که به آن سزاوار است و این مزاج با توان و تحمل وی سازگاروبا احوال و کردارش متناسب است (اخلاط چهارگانه ونیز مفاهیم سردی و گرمی، صفات گرم و خشک و گرم و تر و سرد و خشک و سرد و تر) شناخت مزاج خودمان و شناخت مزاج غذاها موجب می‌گردد انسان از مواد غذایی به نحو احسن استفاده کند و کمتر به بیماری و کسالت و ضعف مبتلا شود.

در این میان آنچه که عمیقا شایسته توجه است کشف و استفاده از اشارات طبیعت است، طبیعتی که درون خود بشارت حفظ و سلامت و درمان امراض را نهفته دارد و اما اشاره هایی که قرآن در رابطه با گیاهان از جمله خرما دارد نشان دهنده اهمیت تغذیه و اثرات مفید آن‌ها در سلامت و بیماری است که جا دارد ارزش غذایی و درمان خرما در طب سنتی اسلامی بیان کرد.

خواص خرما در طب سنتی و اسلامی

انواع خرما:

خرما میوه درخت خرما است و در کشورهای ایران، پاکستان، عراق، عربستان و کشورهای شمال آفریقا و ایالات متحده آمریکا کشت می‌شود .

میوه نرسیده خرما را خرما خارک می‌نامند، مرحله قبل از رسیدگی کامل خرما را رطب می‌نامند و خرمای رسیده به دو صورت خرمای تازه و خرمای خشک است.

از دیدگاه تغذیه فرق بزرگی بین خرماهای تازه نرم و خشک وجود ندارد، ولی خرمای خشک رطوبت کمتری دارد و عمر بیشتری نسبت به خرمای  تازه دارد و همچنین فیبر و کربوهیدرات بیشتری نسبت به خرمای تازه دارد و اما خرمای تازه ویتامین بیشتری نسبت به خرمای خشک دارد، خرماهایی که سایز کوچکی دارند آنتی اکسیدان بیشتری دارند.

 انواع خرماهای ایران و جهان:

خرماهای اجوا وانبارا، صفوی، برهی، ساغای، بدری و زاهدی

گوشت و شیره و هم هسته خرما قابل استفاده است، هسته خرما دارای فیتوهورمون‌هایی است که اثرات ضدپیری دارند، انجماد خرماها طول عمر این میوه را افزایش می‌دهد و نگهداری آن برای مدت طولانی آسان تر می شود.

خواص خرما از دیدگاه منابع اسلامی و طب سنتی

 آشنایی با طبع خواص خرما در طب سنتی:

طبع خرما گرم و تر می‌باشد و مصلح آن: آب انار، بادام‌درختی، سکنجبین، خشخاش ، گلاب، سرکه و کاهو می‌باشد.

طبع شیره خرما گرم و خشک می باشد و مصلح آن: سرکه، بادام‌درختی، سکنجبین و ترشی‌های طبیعی است.

خرما کثیرالغذا و تولید کننده خون متین است، در امراض سرد و بلغمی، کمردرد و سایر بیماری‌های مفصل و بیماری‌های ریوی و سرد مفید است.  

خیساندن آن در شیر تازه همراه با دارچین در تقویت نیروی جنسی مفید است و همچنین شیرخرما ( مغز بادام شیرین، رطب رسیده، عسل و آب سرد) نوشیدنی نشاط آور مغزی است که اگر موقع خواب میل شود برای پوکی استخوان و ساییدگی استخوان و آرتروز مفید است.

مداوم خوردن خرما با مغز بادام فوق‌العاده چاق کننده بدن و محرک نیروی جنسی و مقوی کلیه و ملین می‌باشد. زیاد خوردن خرما در گرم مزاجان در سرزمین‌های گرم برای دندان، چشم و حنجره مضر و باعث تولید خون سوخته و سودآوی و ایجاد سردرد می‌شود، درطب سنتی مصرف خرما با دارچین توصیه شده است زیرا که حرارت بدن را متعادل می‌کند( برای کسانی که خرما در شهرشان کشت نمی شود).

اغلب سفره های ایرانی با لبنیات آراسته شده است که مصلح آن خرما می‌باشد.

 ارزش غذایی و درمانی خرما:

خرما ارزش غذایی بالایی داشته ودارای پروتئین، کربوهیدرات و انواع ویتامین‌های  C،A،K،B، منیزیم، پتاسیم ، روی و دیگر مواد معدنی و غنی از آنتی اکسیدان هاست، برای افزایش انرژی بدن و فرار از خستگی و سستی روزانه مصرف سه عدد خرما کافیست.

خرما سرشار از قندهای طبیعی مانند:

گلوکز، فروکتوز و ساکاروز می‌باشد. طعم شیرین دارد و جایگزین خوبی برای شکرمی‌باشد.

خرما چون در معرض نور مستقیم آفتاب قرار دارد حاوی انواع ویتامین‌ها و فیبر است، فیبرموجود در خرما تنظیم کننده حرکات دودی روده می‌باشد، مصرف ناکافی فیبرمنجربه ایجاد بواسیر یا هموروئید می‌شود.

یک عدد خرما متوسط دارای ۱۶۷ میلی گرم پتاسیم است که نسبت به میوه‌های دیگر بالا می‌باشد، برای جلوگیری از بیماری‌های کلیوی موثراست، پتاسیم برای درمان اسهال مفید است وفیبر به بهبود اسهال کمک می‌کند.

آهن موجود در خرما کمک به کم خونی و احساس خستگی و کمبود انرژی در افراد مبتلا به کم خونی را برطرف می نماید. گوگرد موجود در خرما کمک به بهبود حساسیت و آلرژی فصل  می‌باشد و مواد مغذی در بهبود عملکرد مغز مفید است و ابتلا به آلزایمر را کم می‌کند و ضد سرطان قوی است.

مقادیر بالای آنتی اکسیدان‌ها و فیبر به کاهش کلسترول و تری گلیسیرید بالای خون کمک می کند(چربی خون) تانن‌ها بهترین آنتی اکسیدان است که از آسیب سلولی جلوگیری می کند و در برابرالتهاب محافظت می‌کند.

آنتی اکسیدان در خرما باعث جلوگیری از آترواسکلروز می‌شود که اساساً باعث سخت شدن شریان‌ها و ایجاد لخته می شود این آنتی‌اکسیدان‌ها حذف  کلسترول را از سلول‌ های عروقی تحریک می‌کنند و شامل ایزوفلاون است که شناخته شده برای کاهش خطر بیماری قلبی و عروقی می‌باشد.

خرما حاوی ویتامین C  و D می‌باشد که به جوانسازی پوست کمک می‌کند و چین و چروک را برطرف می‌کند.

خرما با خاصیت قلیایی خود اسید معده را خنثی می‌کند ودر درمان بیماری‌های معده مانند زخم معده و اسید بالای معده یا ریفلاکس بسیار موثراست. 

خرما دارای آمینواسید( استقامت جنسی) و دارای ملانوئیدها (افزایش قدرت باروری)است. ویتامین A در خرما به بهبود سلامت چشم کمک می کند.

خرما دارای نیکوتین می باشد(در اختلالات روده موثر است ) خوردن خرما با معده خالی کرم روده را می کشد.

خرما غنی از ویتامین K برای انعقاد خون وبه سوخت و ساز بدن کمک می‌کند. خرما منبع غنی کلسیم، فسفر، مس و منیزیم و سلنیوم و منگنزاست که برای پوکی استخوان ضروری است. قند طبیعی خرما ،قند خون را کاهش می‌دهد و اما می‌تواند به دیابت نیز کمک کند.

 ۱۰۰ گرم خرمای خشک،280 کالری دارد ،۱۰۰ گرم خرمای تازه ۱۴۵ کالری دارد.

۶۰ گرم قند، چربی ۱۴ گرم، کربوهیدرات ۷۵ گرم، پروتئین 2/5 گرم، فیبر ۸ گرم ،هر خرما شامل حدوداً ۲۰ کالری و 2/8 میلی گرم کلسیم و ۵ گرم کربوهیدرات و ۱۶۷ میلی گرم پتاسیم می‌باشد.

مطالب جذاب بیشتری بخوانید : جایگاه عسل در طب سنتی اسلامی

مضرات خرما :

افراد مبتلا به عدم تحمل فروکتوز نمی‌توانند خرما مصرف کنند( دچار درد شکمی و اسهال) مصرف بیش از حد خرما به دلیل فیبر موجود باعث اسهال می‌شود .

در طب سنتی اگر اسهال از سردی ‌باشد خرما به بهبود آن کمک می‌کند،مخصوصاً خرماخرک که قابض کننده است ولی اسهال اگر از گرمی باشد به خاطر طبع گرم خرما مضر است.

مصرف بیش از حد خرما پوست را تحریک می‌کند و به خارش می‌اندازد.

هایپرکالمی شرایطی است که باعث افزایش بیش از حد پتاسیم در خون می شود، خرما سرشار از پتاسیم است و مصرف بیش از حد آن می تواند بروز این شرایط شود .میزان ایده‌آل پتاسیم خون چیزی در حدود 3/6 تا 5/2 میلی لیتر است و در صورتی که پتاسیم خون شما بالاست از خوردن خرما اجتناب کنید.

برای نگهداری و از بین بردن باکتری های مضر به خرمای خشک سولفات( یک ترکیب شیمیایی) افزوده می‌شود که می‌تواند افراد حساس را به دردهای شکمی، نفخ و اسهال مبتلا کند و همچنین ایجاد تحریک و خارش پوست گردد .

همچنین خوردن زیاد خرما به طور ناگهانی میزان دریافت فیبر بدنتان را به حد زیادی بالا می‌برد و می تواند ایجاد نفخ و یبوست گردد.

خرما با این که دارای خاصیت دافع انگل، کاهش دهنده ترشحات بزاق، ملین، افزایش دهنده شیر مادر، زیاد کننده اسپرم، ضد بلغم و خلط آور می‌باشد ولی زیاده روی و مصرف بی‌رویه آن بدون مصلح باعث بروز سردرد می‌شود.

پیامبر اسلام (ع) در باب میزان اهمیت خرما می فرماید: ” باید رطب اولین چیزی باشد که هر زن بارداری میل ‌میکند”.

بنابراین در پایان می‌توان گفت:

یکی از مهم‌ترین مسائل روزمره زندگی انسان استفاده از انواع غذاها برای رفع گرسنگی و ادامه حیات است هرگاه انسان بخواهد در حالت تعادل زندگی کند وقدرت و توان خود را محفوظ نگه دارد و ضعف و کاستی بدن خود را تامین نمایند لازم است مزاج اخلاطی خود ومزاج تمام آن‌چه قابل خوردن و بوییدن و استعمال است را بشناسد و در زمان مقتضی از آن‌ها بهره بگیرد، طب دانشی است که به وسیله آن می‌توان بر کیفیات  تن آدمی آگاهی یافت، هدف آن حفظ تندرستی در موقع سلامت و اعاده‌ی آن به هنگام بیماری است.

نویسنده: فاطمه احمدی بنی