سلامت نیوز: دبیر کمیته نانو فناوری سازمان غذا و دارو گفت: بسیاری از منسوجاتی که با ادعای نانو بودن و خاصیت آنتی باکتریایی، امروزه در ‏بازار ایران بصورت غیرقانونی در حال عرضه هستند، تاییدیه معتبری را اخذ نکرده اند و بیشتر جنبه تبلیغاتی داشته و کارایی آنها ‏اثبات نشده است‎.‎

به گزارش سلامت نیوز به نقل از سازمان بسیج جامعه پزشکی؛ نوآوری درتولید محصولات جدید بزرگترین تحولی است که توسط ‏فناوری نانو در صنعت نساجی ایجاد شده است. فناوری نانو موجب ارتقای گسترده ای در واحدهای نساجی شده و ارزش بازار ‏محصولات نساجی که از فناوری نانو استفاده می کنند رشد چشم گیری یافته است اما از طرفی دیگر، فروش خوب محصولات نانو ‏زمینه را برای برخی سودجویان و متقلبان هموار کرده و سبب شده محصولاتی به نام نانو و بدون داشتن مجوز وارد بازار شوند و ‏سلامت مردم را به خطر بیاندازد. در این راستا با “دکتر سپیده اربابی دبیر کمیته نانو فناوری سازمان غذا و دارو” وارد گفتگو ‏شدیم که شرح آن را در ذیل می خوانیم‎.‎

‎به طورکلی به اثرات مضر محصولات نانو که دارای فلزات سنگین نقره هستند، اشاره بفرمائید‎.‎

محصولات حاوی نانوذرات نقره با توجه به نوع کاربرد می توانند دارای سمیت های مختلفی باشند. سمیت استنشاقی، سمیت ‏خوراکی، تحریک و تخریش جلدی، حساسیت زایی، سمیت سلولی، سمیت ژنتیکی، تجمع در بافت های مختلف بدن، عبور از سد ‏خونی مغزی و … از جمله آنها هستند. لازم به ذکر است که برای بکارگیری بسیاری از فلزات سنگین از جمله سرب، آرسنیک، ‏جیوه، کادمیوم و … در محصولات مختلف حد مجاز مواجهه مشخص شده است. لیکن با توجه به اینکه ایجاد سیمت نانو مواد به ‏پارامترهای متعددی نظیر شکل، اندازه ذرات، غلظت و … بستگی دارد که مطالعات در این خصوص در کشورهای مختلف دنیا از ‏جمله ایران در حال انجام است و هنوز استاندارد مشخصی برای آنها تعیین نشده است، لذا انجام تست های سمیت با توجه به نوع ‏کاربرد برای هر محصول بصورت جداگانه در کمیته فناوری نانو سازمان غذا و دارو، که متولی بررسی تخصصی محصولات سلامت ‏محور مبتنی بر فناوری نانو با تاکید بر ایمنی اینگونه محصولات است، از شرکت ها درخواست می گردد‎.‎

‏‎ ‎آیا سمی که فلزات سنگین تولید می کنند از طریق زخم وارد بدن می شود؟

فلزات سنگین تولید سم نمی کنند بلکه تحت شرایط و مقادیری می توانند خود برای بدن انسان سمیت ایجاد نمایند. پوست ‏سالم انسان سدی برای ورود بسیاری از مواد مضر از جمله برخی فلزات سنگین است که البته نانومواد در اندازه و اشکال معین ‏توانایی عبور از این سد را دارند. در پوست آسیب دیده بدلیل تخریب بافت این سد احتمال نفوذ مواد بالاتر است. در کمیته فناوری ‏نانو برای محصولات پوستی، شرکت ها ملزم به انجام تست هایی برای اطمینان از عدم سمیت این محصولات از جمله عدم ‏تحریک و تخریش جلدی، سمیت سلولی و عدم جهش زایی برای محصولاتی که بر روی زخم کاربرد دارند هستند‎.‎

‏‎آیا ادعای ضد باکتریایی بودن لباسهای نانو مورد تایید شما می باشد یا خیر؟

بسیاری از منسوجاتی که با ادعای نانو بودن و خاصیت آنتی باکتریایی، امروزه در بازار ایران بصورت غیرقانونی در حال عرضه ‏هستند و تاییدیه معتبری را اخذ نکرده اند بیشتر جنبه تبلیغاتی داشته و کارایی آن اثبات نشده است. اما محصولاتی هستند که با ‏اخذ مجوزهای لازم از سازمان غذا و دارو و بررسی تخصصی در کمیته نانو از حیث نانو بودن، کارایی و ایمنی مورد بررسی و تایید ‏قرار گرفته اند که همین موضوع باعث تمایز آنها در بازار گردیده است. علاقه مندان می توانند برای آگاهی از محصولات دارای ‏مجوز به آدرس اینترنتی کمیته فناوری نانو سازمان غذا و دارو به قرار‎ www.nanohealth.ir ‎مراجعه نمایند‎.‎

از آنجایی که نانو ذرات نقره که در الیاف نخ و لباس های زیر وجود دارد می تواند تولید سم کند، شرکت هایی که مجوز ارائه ‏این محصولات را از شما گرفته اند چه داکیومنت هایی دال بر سلامت محصولاتشان به شما ارائه داده اند؟

آزمایشات گوناگونی برای اثبات عدم سمیت محصول با توجه به نوع کاربرد و منطقه اثر از شرکت های متقاضی بر اساس پروتکل ‏های معین در آزمایشگاه های مورد تایید درخواست می گردد. عدم رهایش نانوذرات از نخ و منسوجات، عدم تحریک جلدی و در ‏مواردی عدم سمیت سلولی برخی از تست های رایج هستند که برای محصولات دارای مجوز ارائه شده است. این مستندات در ‏کارگروه های تخصصی کمیته نانو با حضور اساتید مطرح سم شناسی بررسی و مورد تایید قرار می گیرند‎.‎

نام شرکت هایی که محصولات سالم ارائه کرده اند را ذکر کنید. دیگر شرکت ها از غفلت کدام ارگانها سوء استفاده کرده و ‏محصولاتشان را وارد بازار کرده اند؟

همانطور که در قبل هم ذکر کردم، با توجه به اینکه اشاره به اسم شرکت از سوی اینجانب به عنوان متولی یکی از بخش های یک ‏ارگان نظارتی ممکن است تبلیغی برای آن باشد و ممکن است برخی موارد نیز از قلم بیافتند، مراجعه به بخش محصولات دارای ‏مجوز در سایت کمیته فناوری نانو سازمان غذا و دارو اطلاعات کامل دریافت گردد‎.‎

‎مشکلات در حوزه محصولات سلامت محور مبتنی بر فناوری نانو از چند جنبه قابل طرح است‎.”‎

‏- بسیاری از شرکت ها از حساسیت بکارگیری فناوری نانو در تولید یا واردات محصول و لزوم اخذ مجوز از طریق کمیته نانو ‏آگاهی نداشته و مجوزهای مورد نیاز را بدون اعلام نانو بودن محصول بصورت معمول دریافت می نمایند که کمیته فناوری نانو با ‏اطلاع رسانی گسترده از طریق حضور در رویدادهای مختلف، برگزاری کارگاه ها برای شرکت ها و مدیران و کارشناسان نظارتی تا ‏حد زیادی این مشکل را رفع نموده است‎.‎

‎ -‎بسیاری از شرکت ها علیرغم علم به نانو بودن محصول تولیدی یا وارداتی مورد نظر خود با توجه به جدید بودن این حوزه و ‏ترس از طولانی شدن روند اخذ مجوز و سخت گیری های احتمالی از ابتدا حضور نانومواد در محصول خود را کتمان کرده و ‏بصورت معمول اقدام می نمایند که در بسیاری از موارد دقت نظر کارشناسان پرونده ها از این امر جلوگیری می نماید‎.‎

‎ – ‎بسیاری از محصولاتی که بصورت رایج نیاز به اخذ مجوز از سازمان غذا و دارو ندارند با بهره گیری از نانومواد کاربرد بهداشتی ‏پیدا کرده که از جمله آن می توان به کاشی، سرامیک، منسوجات، رنگ با اثرات آنتی باکتریال، خودتمیز شوندگی و … اشاره ‏داشت که فرآیند و لزوم اخذ مجوز چه در درون سازمان غذا و دارو و چه از نگاه دیگر ارگان های نظارتی و خود شرکت ها دارای ‏ابهاماتی است.

کمیته فناوری نانو بدلیل اهمیت ویژه ای که برای رصد محصولات سلامت محور مبتنی بر فناوری نانو قائل است ‏همچنین نیاز شرکت ها به داشتن تاییدیه از ارگان نظارتی مرتبط با سلامت جهت عرضه محصولات خود به بازار و رقابت با ‏محصولات مشابه بدون مجوز، این محصولات را از حیث نانومقیاس، کارایی و ایمنی مورد بررسی قرار داده و سازمان غذاو دارو ‏برای این محصولات تاییدیه بهداشتی صادر می نماید. البته با توجه به گستردگی این محصولات و حیطه کاربردهای آنها این امر ‏با سختی های خاص خود در سازمان همراه است‎.‎

از آنجاییکه شما متخصص سم شناسی هستید ‏درخصوص هر محصول دیگری که در این دسته قرار می گیرد و برای سلامتی انسانها مضر است توضیح دهید؟

باید به این نکته اشاره کنم که ایجاد سمیت فقط مختص محصولات نانو نیست بلکه مواد بسیاری هستند که در انسان ایجاد ‏سمیت می کنند. مثال بارز این امر انواع داروها هستند که در کنار اثرات درمانی بعضا دارای اثرات جانبی منفی نیز می باشند ‏حتی برخی از این داروها مانند داروهای شیمی درمانی که اثرات جانبی آنها کاملا بارز هستند بعلت از بین بردن سلول های ‏سرطانی کاربرد دارند‎.‎

نانومواد به علت جدید بودن می توانند در کنار فواید بسیار، دارای اثرات و مضررات ناشناخته ای باشند که در کل دنیا از جمله ‏ایران متخصصان بسیاری در حال مطالعه روی این مواد هستند و تا کنون گزارشات ضد و نقیضی هم ارائه گردیده است. باید در ‏استفاده از این فناوری علاوه بر توجه به فواید آن، باید در خصوص ایمنی آنها نیز دقت لازم به عمل آید. تشکیل کمیته فناوری نانو ‏در سازمان غذا و دارو نیز با توجه به حساسیت روی همین موارد تشکیل گردیده که در کنار فواید این فناوری و دارا بودن مزیت ‏نسبت به محصولات مشابه غیرنانو، به بررسی ایمنی این محصولات نیز توجه ویژه صورت می گیرد‎.‎

در صورت امکان داکیومنت هایی که شرکتهای مجوز دار به شما ارائه داده¬اند رابه صورت عکس ارسال بفرمایید؟

با توجه به اینکه مستندات ارائه شده از جانب شرکت ها محرمانه می باشد و تنها ارائه آن به ارگان های نظارتی صورت گرفته از ‏ارائه آن معذوریم‎.‎

‏‎ ‎لطفا هر نکته دیگری که از نقطه نظر شما مهم است اشاره بفرمایید؟

در انتها لازم می دانم به این نکته اشاره کنم که می بایست استفاده از محصولات دارای مجوز اعم از نانو یا غیرنانو توسط رسانه ها ‏تبلیغ و فرهنگ سازی گردد که بعضا شاهد استفاده از محصولات با نداشتن کارایی و استانداردهای لازم یا مضر برای انسان ‏نباشیم. با توجه به جدید بودن حوزه نانو توجه به این امر باید بیش از پیش نیز صورت گیرد‎