ارتباط سابقه خانوادگی و ابتلا به آلزایمر

ذهنی فعال داشته باشیم

چمدان لباس مادر را بسته بودند. قرآن و تسبیح و جانماز، یه بسته کشمش و عکس بچه ها و نوه ها هم در یک ساک کوچکش گذاشتند. چادر را سرش کردند و دستش را گرفتند تا سوار ماشین شود. مادر برگشت نگاهی به حیاط و  خانه کرد. چشمش پر از اشک شده بود. رو به پسر کرد و گفت: «من که با شما کاری ندارم. بگذارید پیش نوه هایم بمانم. دلم برایشان تنگ می شود». پسر که خود ناراحت بود گفت: «مادر من ما از صبح تا شب سر کار هستیم. بچه ها هم که مدرسه هستند. بارها شده از منزل به قصد خرید بیرون می روید اما راه منزل را فراموش می کنید و ما باید ساعت ها بگردیم تا پیدایتان کنیم. خدای نکرده ممکن است اتفاق بدی مثل تصادف پیش بیاید. خود من همیشه سرکار نگرانتان هستم. به تازگی حتی کار های ساده روزمره را هم  به خاطر فراموشی که دارید چندبار تکرار می کنید. مثلا همین دیروز ۵ بار وضو گرفتید وقتی برای نماز آماده شدید پرسیدید من وضو دارم؟ مادرم شما آلزایمر دارید. مادر رو به پسر گفت:«درست است که من همه چیز را فراموش می کنم. تو چی؟ تو چرا دچار فراموشی شدی پسرم؟ پسرخجالت کشید. چرا که مهری را که مادر سال های سال نثارش کرده را از یاد برده بود. به خودش آمد.  با خانه سالمندان تماس گرفت و گفت:« مادرم تمام زندگی من است من او را از خود دور نمی کنم حتی حالا که به آلزایمر مبتلاست». نمونه این بیماران کم نیستند. چند سالی  است که تعداد مبتلایان به آلزایمر رو به افزایش است و این معضل در همه کشورها وجود دارد.

چه کنیم که به آلزایمر مبتلا نشویم و برای آنهایی که مبتلا شده اند چه کار می توان کرد. اینها سوالاتی است که در گفتگو با دکتر سید مسعود نبوی، متخصص مغز و اعصاب مطرح  و پاسخ داده شد که در ادامه مشروح این گفتگو را می خوانید:

ابتدا درباره علایم بیماری آلزایمر توضیح دهید.

آنچه که در شروع  بیماری آلزایمر دیده می شود از بین رفتن تدریجی حافظه است. به عبارتی می توان گفت آنچه که در آلزایمر خیلی بارز است شروع اختلال حافظه است. البته علامت های دیگری هم ظاهر می شود مانند  از بین رفتن تدریجی  قضاوت، توانایی و … . به مرور زمان که آلزایمر پیشرفت می کند جنبه های دیگر حتی حافظه بلند مدت هم درگیر می شود. در اوایل انسان احساس ذهنی دارد که مثل انسان سابق نیست یه کمی نقص دارد و کمی یادش می رود ولی این قضیه در آلزایمر پیشرونده است. همانطور که سن ما بالا می رود و توانایی های جسمی کمتر می شود توانایی ذهنی، تعقل و روحی مان هم کمتر می شود. پس حافظه یک فرد مسن مثل حافظه فرد جوان نیست. نکته مهم این است که در آلزایمر این اختلال پیشرونده است و جنبه های دیگر حافظه را درگیر می کند. اوایل نوسان هم دارد. البته در دمانس های دیگر بیشتر است. فرد یک روزهایی بهتر است و یک روز هایی بدتر .  روزهایی تمرکز بهتری دارد. ولی به مرور پیشرفت می کند و حافظه بلند مدت را هم می گیرد و دیگر  حتی ازدواج و فرزندانش را هم یادش نمی آید. کم کم این حالت پیشرفت کرده و  قوای اجرایی اش را هم می گیرد یعنی  هرچه که یاد گرفته بود را هم فراموش می کند نمی تواند انجام دهد. به عنوان مثال نمی تواند خوب غذا بخورد، نمی تواند تلویزیون را روشن و خاموش کند و در نهایت نمی تواند راه برود. حتی در شناخت افراد هم دچار مشکل می شود. اوایل کمی برای خودش دردناک است ولی به مروز زمان، دیگر خودش نمی فهمد. از این به بعد برای دیگران، همسر و فرزندانش سخت می شود زیرا ناتوانایی هایش زیاد می شود و اینجاست که باید او را مثل یک بچه تر و خشک  کنند.

آلزایمر بیشتر در چه گروه سنی و جنسیتی  دیده می شود؟

تمام دمانس ها عمدتا بیماری سنین بالا هستند. آلزایمر سردسته اینها است و مخصوص سن ۶۵ سال به بالاست. در سن ۶۵ سالگی شیوع آن خیلی متفاوت است. شیوع آن در جوامع بین ۱ تا ۳ درصد گزارش شده است ولی هرچه سن بالاتر می رود شیوع این بیماری بیشتر می شود. الان با افزایش هر ۵ سال بعد از سن ۶۵ سالگی شیوع بیماری دو برابر می شود. حتی آمارهایی هست که در سن ۸۰ سالگی آمار آلزایمر را تا ۴۰ درصد گزارش کرده اند. در مورد زن و مرد عمدتا یکسان است. البته خانم های آلزایمری را در سن ۹۰ سال به بالا بیشتر می بینیم. ما به طور معمول زیر ۶۵ سال آلزایمر نداریم ولی نوعی آلزایمر است که به آن آلزایمر زودرس می گویند که اینها فرم های ژنتیک بیماری است. افرادی که دچار بیماری سندرم دان هستند یا منگولیست، اینها ممکن است خیلی زود آلزایمر بگیرند. فرم های ژنتیکی هم هست که فرد در سن ۴۰سالگی علائم فرد ۶۵ ساله را دارد و اینها ژنتیکی هستند.

چه عواملی با بیماری آلزایمر ارتباط مستقیم دارند؟

وجود هرکدام از عوامل خطرزا عامل آن نیست که فرد حتما آلزایمر بگیرد. مجموعه ای از اینها و یک زمینه ژنتیکی احتمالا وجود دارد. یک تعاملی بین عوامل متعدد ژنتیک و عوامل محیطی وجود دارد که این بیماری را به وجود می آورند. فرد فکر نکند که هر کدام از این علت ها را دارد آلزایمر می گیرد. عواملی که با بیماری آلزایمر ارتباط دارند عبارتند از:

*سن: اگر  به گونه ای شود که فرد بیش از ۱۲۰ سال عمر کند طبیعتا این بیماری بیشتر می شود.

*تحصیلات:  هر چه تحصیلات کمتر باشد این بیماری بیشتر دیده می شود. پس حتما باید درس بخوانیم و ذهن مان فعال باشد. فعالیت ذهنی حتی از سن کودکی هر چه فکر بیشتر کار کند و معضل بیشتر حل کند احتمال رخداد این بیماری کمتر می شود.

*ازدواج: تحقیقاتی که در کشورهای اروپای شرقی انجام شده نشان می دهد در افرادی که ازدواج نکرده اند ۵۰ درصد ریسک بیشتر است. عدد بسیار بالایی است. ازدواج ذهن را فعال نگه می دارد و مسائل خاص خودش را دارد، تلاش برای معاش زندگی و بچه ها ذهن را بیدار نگه می دارد و این بیداری و تلاش ذهن به ما کمک می کند.

 لازم به یادآوری است: عامل های دیگری مثل افسردگی که برای این بیماری عامل مهمی است. افرادی که دائما از اختلال حافظه شاکی هستند و علامت دیگری هم ندارند، بعضی از آنها مخصوصا در سن بالا تا ۴۰ درصد ممکن است که این علامت به آلزایمر تبدیل شود.

آیا زایمان در سن بالا ممکن است سبب بروز آلزایمر در فرزند شود؟

سن مادر هنگام تولد فرزند مهم است. اگر مادر در سن بالای ۴۰ سال فرزندی به دنیا بیاورد احتمال این وجود دارد که فرزند دچار آلزایمر شود.  همچنین اگر پدر و مادری زیاد عمر کنند در فرزندان ریسک آلزایمر کمتر می شود.

تا چه اندازه ژنتیک در بروز آلزایمر در نسل ها نقش دارد؟

از نظر آمار ژنتیک حدودا ۳ الی ۴ برابر ریسک اتفاق آلزایمر در کسانی که افراد درجه یک آنها آلزایمر دارند بیشتر است. پس کمی ریسک بیشتر است. اگر فردی که پدر و مادرش آلزایمر دارد تا ۹۰ سالگی عمر کند تا حدود۵۰ درصد این ریسک را دارد. یعنی تا ۵۰ درصد ریسک وجود ندارد و آن ۵۰ درصد ریسک را هم می شود تعدیل کرد که همان فاکتورهای پیشگیرانه ای که می توانیم بگوییم مثل مطالعه . خیلی فرق نمی کند چه مطالعه ای باشد. ذهن ما نیاز دارد که اکتیو و فعال باشد، معضل را حل کند، استدلال کند، قضاوت کند، بخواند و یادآوری کند. بنابراین با هر تحصیلات و هر مطالعه ای می توانیم از آلزایمر پیشگیری کنیم. این کار را بکند تا سینابس های ارتباطات سلول های مغز، نرون های خاکستری مغز را برقرار نگهدارد چون در آلزایمر به دلیل رسوب ماده ای، این سلول ها تخریب می شود و سلول ها را از بین می برد. این سینابس های ارتباطات را از بین می برد،کم می کند و این علائم را به وجود می آورد.

درباره نقش ورزش و تغذیه در پیشگیری از آلزایمر توضیح دهید.

همانطور که فعالیت فکری می تواند مفید باشد، فعالیت جسمی هم می تواند مفید باشد. ورزش منظم  بسیار  خوب  است. کسانی که در دوران کودکی این فاکتورهای پیشگیرانه را داشته اند در مقایسه با کسانی که این فاکتورهای پیشگیرانه را نداشته اند در سنین بالا کمتر به آلزایمر مبتلا شده اند. اینها پیش بینی های آینده نگر است. ما می توانیم رژیم غذایی خودمان را تغییر بدهیم. می توانیم خیلی از چیزها را بخوریم یا نخوریم. سبزیجات بخورند. غذایی است به نام غذای مدیترانه ای که مشتمل بر زیتون، سبزیجات تازه و لیموجات و خیلی مفید است. ماهی و روغن های غیر اشباع و امگا ۳ می تواند به ما کمک کند. الان در جامعه ما ویتامین Dمصرفش پایین است. پس این ویتامین می تواند کمک کند. ویتامین E و B هم مفید است.

مجله اینترنتی زندگی سالم

لادن سلطانی