تقلب در ژن های ماهی قزل آلا و سالمون
وحیده هدایتی دکتری ژنتیک و مدیر بخش تحقیق و توسعه یک شرکت دانش بنیان اظهار کرد: ما به عنوان آزمایشگاه همکار سازمان غذا و دارو علاوه بر همکاری در راستای مجوزهای این شرکت، در خصوص بهینه‌سازی روش‌های مولکولی جهت رفع مشکلات مردم در زمینه‌های غذایی و با اتکا بر استفاده از تغذیه سالم نیز خدمت رسانی می‌کنیم.
وی با اشاره به یکی از این تحقیقات گفت: ماهی سالمون بومی ایران نبوده و آنچه که در بازارها موجود است، وارداتی هستند و به دلیل خاصیت آنتی‌اکسیدان قوی در گوشت این ماهی، استفاده از آن برای پیشگیری از بیماری‌های قلبی و سرطان توصیه شده است.
وی افزود: سالمون از ماهیان گران قیمتی به حساب می‌آید که در حال حاضر در بازار ایران به قیمت کمی به فروش می‌رسد به طوری که قیمت واقعی این ماهی حدود هر کیلوگرم ۶۶- ۱۲۰۰ هزار تومان است اما در بازار، این محصول حداکثر ۳۰ هزار تومان به فروش می‌رسد.
هدایتی افزود: بر اساس اظهارات مدیر عامل اتحادیه سراسری تکثیر و پرورش میگو، ماهی و آبزیان، در ایران تولید ماهیسالمون را به صورت پرورشی نداریم و اکثر سالمون‌های داخلی که به اسم این ماهی عرضه می‌شود همان قزل‌آلا است.
به گفته این محقق، متأسفانه برخی از افراد متقلب با دادن رنگدانه به ماهی‌های قزل‌آلا و صورتی شدن رنگ گوشت آنها، ماهی قزل‌آلا را به جای ماهی سالمون با قیمت بالاتر به بازار مصرف ارائه می‌دهند زیرا ماهی سالمون و قزل آلا هر دو از یک خانواده بوده و از لحاظ ظاهری شبیه هم هستند.
هدایتی با بیان اینکه ما در این شرکت با تکیه بر دانش فنی خود و نیروهای متخصص توانستیم برای اولین بار در ایران با استفاده از ژن‌های اختصاصی این دو ماهی را از یکدیگر تفکیک کنیم، بیان کرد: بدین واسطه تقلبات ماهی قزل‌آلا وسالمون به راحتی، با دقت بالا و در مدت زمان کوتاهی انجام می‌گیرد.
وی در خصوص روند کار خود گفت: برای شناسایی ژن‌های اختصاصی از بررسی‌های بیوانفورماتیک استفاده شد، به این صورت که ابتدا ژن‌های اختصاصی را از پایگاه‌های اطلاعاتی انتخاب کرده و پس از هم ردیفی ژن‌های سالمون و قزل‌آلا از مناطق ژنی که در طی تکامل این دو گونه متفاوت بودند، جهت ردیابی استفاده کردیم.
مدیر بخش تحقیق و توسعه یک شرکت دانش بنیان ادامه داد: از گوشت هر ماهی DNA استخراج شد و با پرایمرهایاختصاصی واکنش مولکولی مبتنی بر PCR انجام شد. نتایج بر روی ژل آگارز نشان داد که اگر ماهی، قزل آلا باشد DNA آن فقط با ژن اختصاصی قزل‌آلا تکثیر می‌شود و با ژن اختصاصی سالمون جواب نمی‌دهد و بالعکس برای سالمون.
وی گفت: به این ترتیب با دقت و تکرار پذیری بالا در مدت زمان کوتاهی می‌توان ماهی قزل‌آلا را از سالمون تفکیک کرد؛ به عبارتی با روش بهینه‌سازی شده توسط این شرکت، علاوه بر شناسایی ماهی قزل‌آلا و سالمون می‌توان ماهی قزل-سالمونی را نیز از ماهی قزل آلا و سالمون تفکیک کرد.
هدایتی با بیان اینکه این اطلاعات در اختیار چه کسانی قرار می‌گیرد، بیان کرد: پایش میدانی انجام شده و اطلاعات مربوطه در اختیار مرکز همکاری‌های تحول و پیشرفت ریاست جمهوری قرار گرفته است. متأسفانه در این زمینه نمی‌توانیم مجوز سازمان‌های غذا و دارو و استاندارد را کسب کنیم زیرا گوشت خام زیر نظر سازمان دامپزشکی است.
وی در خصوص بهره مندی از این ژن‌ها گفت: می‌توان از آنها جهت ردیابی گونه‌های سالمون و قزل آلا در غذاها و محصولات ژلاتینی و فرآورده‌های حاصل از آن مانند انواع کپسول‌های ژلاتینی استفاده کرد.
وی با تاکید بر اینکه نتایج تحقیقات ما باید از طریق ارگان‌های نظارتی نظیر سازمان غذا و دارو به مصرف‌کنندگان منعکس شود، گفت: اکنون در حال شناسایی جنس و گونه ماهی‌ها در فرآورده‌های ژلاتینی جهت بررسی حلیت هستیم و در زمینه‌های مختلف نیز موفق به کسب مجوز از سازمان غذا و دارو برای اولین بار در کشور شده ایم.
