تورم خودبه‌خود پایین آمد / دولت هیچ سیاست ضدتورمی نداشته است جمشید پژویان
تورم خودبه‌خود پایین آمد / دولت هیچ سیاست ضدتورمی نداشته است جمشید پژویان
تورم خودبه‌خود پایین آمد / دولت هیچ سیاست ضدتورمی نداشته است جمشید پژویان
در شرایط کنونی معضلات و چالش‌های عدیده‌ای گریبانگیر اقتصاد کشورمان است که برای عبور از این وضعیت اصلاح ساختار اقتصاد ایران و ایجاد رونق اقتصادی برای بخش‌هایی از اقتصاد ایران که هنوز از رکود خارج نشده‌اند لازم و ضروری است؛ البته باید درنظر داشت که برای رسیدن به رشد اقتصادی قابل‌قبول توجه به مؤلفه‌هایی ازجمله اصلاح نظام بانکداری، پایین‌آوردن ریسک اقتصادی و بهبود فضای کسب‌وکار حائز اهمیت است. اینکه چرا تاکنون نتوانسته‌ایم این تحول را در اقتصاد کشورمان پدید آوریم و چنین مشکلاتی را حل کنیم سؤالی است که ذهن بسیاری از افراد را درگیر خود کرده است؛ البته می‌توان گفت که نداشتن سیاست‌های درست و صحیح اقتصادی در این زمینه نقش مؤثری داشته است. در راستای بررسی وضعیت اقتصادی کشورمان «نسل‌فردا» با جمشید پژویان، استاد دانشگاه علامه به گفت‌وگو پرداخته که در ادامه می‌خوانید:
تورم خودبه‌خود پایین آمد / دولت هیچ سیاست ضدتورمی نداشته است جمشید پژویان
****برخی کارشناسان اقتصادی کنترل تورم را از دستاوردهای بزرگ دولت روحانی می‌دانند. به نظر شما آیا مهار تورم بر اساس سیاست‌های ضدتورمی دولت رخ‌داده است؟
دولت روحانی توانست بعد از سال‌ها نرخ تورم را تک‌رقمی کند؛ اما باید درنظر داشت که نرخ تورم صفر یا خیلی پایین آن‌چنان مطلوب نیست؛ زیرا برخی افزایش قیمت‌ها موجب انگیزه تولیدکنندگان برای تولید می‌شود؛ اما نکته مهم این است که ما سیاست ضدتورمی به‌کار نگرفته‌ایم. درواقع دولت هیچ سیاست ضدتورمی نداشته است که بگویم تعدیلی در این سیاست به‌وجود آورد تا تغییری در قیمت‌ها رخ دهد و تاحدودی قیمت‌ها بالا برود. این تورم خودبه‌خود پایین آمد؛ یعنی برمبنای مکانیسم اقتصاد بوده و دلیل اصلی تداوم آن به‌خاطر رکودی است که در اقتصاد وجود دارد. ببینید! تورم به چه دلیلی در اقتصاد به‌وجود می‌آید؟ در درجه نخست دو عامل در شکل‌گیری تورم دخالت دارد؛ اما عامل اصلی این است که تقاضای بالفعل افزایش پیدا کند و آن کالایی که متقاضی به‌دنبال آن است به‌اندازه کافی در بازار موجود نباشد؛ درنتیجه رقابت میان متقاضیان برای دراختیارگرفتن کالا باعث افزایش قیمت آن کالا می‌شود؛ البته نوع دیگر تورم این است که شوکی به بازار وارد شود، عرضه کالا یک‌مرتبه کاهش پیدا کند و بازهم نتیجه آن موجب رسیدن به تقاضای موردنظر متقاضیان نشود؛ اما زمانی که تقاضای بالفعلی نباشد، نباید انتظار تورم داشته باشید. از سوی دیگر شاهد هستیم که رکود بر اقتصاد حاکم شده و این شرایط به این مفهوم است که تقاضای اندکی در بازار وجود دارد و به‌دنبال آن عدم اشتغال و مشکلات معیشتی در اقتصاد مشاهده می‌شود.
تورم خودبه‌خود پایین آمد / دولت هیچ سیاست ضدتورمی نداشته است جمشید پژویان
***آیا عملکرد اقتصادی دولت در چهار سال گذشته روحانی قابل دفاع است؟
باتوجه به معضلات اقتصادی می‌توان گفت که دولت روحانی سیاست اقتصادی نداشته است؛ یعنی سیاست‌های اقتصادی ساختاری در دستور کار تیم اقتصادی دولت قرار نگرفته که بخواهد از طریق آن اقتصاد را از شرایط رکود، خارج و رشد اقتصادی ایجاد کند. چنین سیاست‌هایی به‌کار برده نشده است؛ به‌همین‌دلیل اقتصاد ما در شرایط مطلوبی قرار ندارد. رشد اقتصادی که از آن صحبت کرده‌اند و می‌کنند ناشی از رشد و رونق اقتصاد نیست؛ بلکه آن‌هم ناشی از افزایش تولید نفت است که به‌دلیل تحریم به‌یکباره به یک‌سوم و کمتر کاهش پیداکرده بود و بعد از لغو تحریم‌ها تلاش کردیم میزان تولید این فراورده را به سطح گذشته برسانیم. چنین افزایش تولیدی موجب شده خودبه‌خود با توجه به نقشی که نفت در تولید ناخالص ملی دارد رشد چشمگیری در حوزه نفت ایجاد شود و میانگین آن باعث شده رشد اقتصادی پدید آید.
*******میزان رشد اقتصادی اعلام‌شده تا چه اندازه واقعی است؟
بر اساس ارزیابی و سنجش بانک جهانی رشد اقتصادی ایران بدون نفت 9/0 درصد بوده است؛ یعنی به یک‌درصد هم نمی‌رسد. این رشد هم رشدی نیست که بتواند ایجاد اشتغال کند یا رابطه‌ای با سایر بخش‌های اقتصادی ازنظر روابط پسین و پیشین داشته باشد و موتور برای ایجاد رشد سایر بخش‌ها شود.
تورم خودبه‌خود پایین آمد / دولت هیچ سیاست ضدتورمی نداشته است جمشید پژویان
******چه راهکارهایی برای عبور از این وضعیت وجود دارد؟
برای پشت سر گذاشتن این وضعیت باید سیاست‌های صحیح اقتصادی به‌کار گرفته شود؛ یعنی عده‌ای اقتصاددان و کسانی که اقتصاد ساختاری را می‌شناسند و بر اقتصاد خرد تسلط کامل دارند سیاست‌هایی را به‌کار گیرند که ما را از این معضلات اقتصادی خارج کند.
*****اصلاح نظام بانکداری سال‌هاست که به‌عنوان یکی از الزامات اقتصاد مطرح می‌شود. دولت در این راستا چه اقداماتی باید انجام دهد؟
اصل آن اصلاح ساختاری اقتصاد است که درکنارآن نظام بانکی و مالیاتی کشور نیازمند اصلاحاتی هستند. سال‌هاست که مشکلات زیادی گریبانگیر نظام مالیاتی کشورمان است و باید اصلاحاتی در این زمینه صورت بگیرد؛ البته بعضی از این اصلاحات با مقاومت بعضی گروهای فشار روبه‌روست. نظام بانکی کشورمان نیز نیاز به یک‌سری اصلاحات درست و صحیح دارد که اگر این اصلاحات اقتصادی صورت گیرد، جهت اصلاح سیستم نظام بانکی کشورمان بسیار کارگشا خواهدکرد. باید درنظر داشت با گذشت دو سال از توافقات هسته‌ای هنوز بانک‌های کشور توفیق چندانی در برقراری ارتباط با بانک‌های رده میانی کشورهای صنعتی ندارند. این موضوع به‌دلیل نخواستن آنان نیست؛ بلکه عمدتاً به‌علت فقدان سیستم‌های به‌روز در نظام بانکی کشور است. متحول‌کردن این سیستم کار بسیار سنگینی است.
تورم خودبه‌خود پایین آمد / دولت هیچ سیاست ضدتورمی نداشته است جمشید پژویان
*****چرا تاکنون اقدام جدی در این زمینه صورت نگرفته است؟
نداشتن سیاست‌های درست و صحیح اقتصادی موجب شد نتوانیم اقدام جدی و قابل‌توجهی در این رابطه پدید آوریم.
****اقتصاد و معیشت به‌عنوان امر مهمی در مناظره‌ها و همچنین کارزار انتخاباتی از سوی کاندیداها مطرح شد. به‌نظر شما چرا مردم جذب برخی شعارهای پوچ و توخالی برخی کاندیداها شدند؟
مردم در کارزار انتخاباتی به‌دلیل نداشتن تجربه، جذب برخی شعارهای پوچ و توخالی تعدادی از کاندیداها شدند: نه اینکه الزاماً مردم باید اقتصاددان باشند. مگر مردم اروپا، آمریکا و سایر کشورهای توسعه‌یافته اقتصاددان هستند؟ آنان به‌راحتی و به‌خوبی شعارهای دولتمردان را درباره سیاست‌های اقتصادی و نتایجی که به‌بار می‌آورد، می‌توانند تجزیه‌وتحلیل و آن را درک کنند. همگان اقتصاد را می‌فهمند و تنها آن بخشی از اقتصاد را که مردم عادی درک نمی‌کنند، توانایی تحلیل صحیح و پیش‌گویی اقتصادی است؛ یعنی همین‌که برای مردم راهکارهای صحیح پیشنهاد و پیش‌گویی شود که چه اتفاقاتی در اقتصاد رخ می‌دهد، آنان باید به‌خوبی بفهمند که این راهکارها تا چه‌اندازه عملیاتی می‌شود یا نتیجه‌بخش خواهد بود یا خیر. اما متأسفانه مردم کشور ما این تجربه را ندارند.
تورم خودبه‌خود پایین آمد / دولت هیچ سیاست ضدتورمی نداشته است جمشید پژویان
******دولت برای حل مشکل مسکن باید چگونه عمل کند؟
مسکن و رکود آن تحت‌تأثیر عوامل گوناگونی قرار دارد؛ ضمن اینکه درآمد مردم بسیار کاهش‌یافته و سرریز درآمدهای نفتی که به‌طورمعمول عاملی برای تحریک تقاضای مسکن بود دیگر به آن صورت نیست. کشورها را می‌توانیم به دو گروه تقسیم‌بندی کنیم: کشورهایی که دارای تأمین اجتماعی بالا هستند، برای آنان مسکن فقط جنبه سرپناه دارد و حتی در این کشورها بیشتر مردم به جای تصاحب مسکن، اجاره‌نشین شهرداری و دولت هستند؛ اما در کشورهایی مانند ایران و حتی آمریکا که تأمین اجتماعی بسیار پایین است تقاضا برای خرید مسکن بالاست و این به‌عنوان پس‌انداز برای روز مبادا شناخته می‌شود و جنبه سرپناهی آن کمتر از بحث دارایی است؛ ولی به‌هرحال به‌عنوان یک نوع دارایی می‌تواند منبعی باشد برای درآمد؛ به‌خصوص زمانی که قیمت‌ها بیش از تورم افزایش یابد. اکنون برای خروج از رکودی که در بازار مسکن حاکم است راه‌حل بسیار شفافی وجود دارد: رکود مسکن فقط با رشد اقتصادی حل می‌شود؛ یعنی برای آن باید زمینه‌هایی فراهم شود تا تولیدات باکیفیت وارد بازار شود. درغیراین‌صورت استفاده از سیاست‌هایی که محلی از اعراب ندارد، نمی‌تواند تأثیرگذار باشد.
تورم خودبه‌خود پایین آمد / دولت هیچ سیاست ضدتورمی نداشته است جمشید پژویان
نویسنده : لیلا کاظمی
