زخم در روز بهتر ترمیم می شود یا شب؟
ما اغلب در مورد شب به‌عنوان زمانی برای ترمیم فکر می‌کنیم؛ یک زمان سکوت که موجب ترمیم و شارژ دوباره جسم ما می‌شود؛ اگرچه به‌طور کلی این موضوع درست است ولی شاید به آن شکلی که تصور می‌کنیم هم نباشد. نتایج پژوهش جدیدی نشان می‌دهد که در مورد بهبود زخم، اگر جراحت طی روز اتفاق بیفتد، سرعت بهبود آن به‌طور قابل توجهی بیشتر از زمانی خواهد بود که در طول شب ایجاد شده باشد. علت این امر، تاثیر ریتم‌های شبانه‌روزی زیستی بدن بر چگونگی عملکرد سلول است.
قبلاً تصور می‌شد ریتم‌های شبانه‌روزی فقط توسط ساعت اصلی هیپوتالاموس در مغز کنترل می‌شود؛ اما اکنون به‌نظر می‌رسد ساعت‌های زیستی در تمام سلول‌های بدن گسترش یافته‌اند. این کار علمی پیچیده و هنوز در حال بررسی است، اما جای تردیدی وجود ندارد که کشف این مکانیسم‌ها می‌تواند بازتاب قابل توجهی در زمینه درمان بافت‌های آسیب دیده داشته باشد. در این راستا، پیشتر پژوهشگرانی از دانشگاه کمبریج این موضوع را مورد بررسی قرار دادند که چرا واکنش نوعی از سلول‌های پوستی که فیبروبلاست نامیده می‌شوند، در زمان‌های مختلف شبانه‌روز متفاوت می‌شود. هنگامی که انسان زخمی می‌شود، سلول‌های فیبروبلاستی به منطقه آسیب‌دیده مهاجرت می‌کنند و پروتئین‌های ترمیم‌کننده‌ای نظیر کلاژن را تولید می‌کنند؛ پروتئین‌هایی که به بازسازی بافت آسیب‌دیده کمک می‌کنند. اما انجام این فرایند وابسته به پروتئین دیگری به نام اکتین است و وقتی اکتین کافی موجود نباشد، مهاجرت فیبروبلاست‌ها با مشکل رو‌به‌رو می‌شود و زمان شبانه‌روزی یکی از عواملی است که تعیین‌کننده سطح اکتین است. درست مانند خود انسان، این سلول‌های پوستی نیز برده چرخه روز و شب هستند.
پژوهشگران برای بررسی این فرایند، فیبروبلاست‌های کشت‌داده‌شده در ظروف آزمایشگاهی را مورد بررسی قرار دادند. وقتی این محیط‌های کشت دارای سلول، در زمان‌های مختلف خراشیده می‌شدند، سرعت بهبودی زخم‌هایی که در شرایط شب ایجاد شده بودند، نسبت به زخم‌هایی که در روز ایجاد شده بودند، به‌علت تفاوت در پاسخ فیبروبلاست‌ها، کمتر بود.
نویسندگان مقاله توضیح می‌دهند که این موضوع به ظرفیت مهاجرت سلول‌ها به مناطق آسیب‌دیده مرتبط است و توسط وضعیت دینامیکی اکتین در زمانی که زخم ایجاد می‌شود، تعیین می‌شود. آزمایش‌های انجام‌شده روی موش‌های زنده نیز، وجود چنین پدیده‌ای را تایید کرده‌اند. اگر زخم‌ها طی روز و در زمان حرکت جانور اتفاق می‌افتاد، سرعت بهبود آن بسیار بیشتر از زمانی بود که طی ساعات استراحت او در هنگام خواب پدید می‌آمد. جان اونیل، نویسنده مقاله می‌گوید: تفاوت معنی‌داری در سرعت بهبود زخم در شبانه‌روز زیستی، هم در مورد سلول‌ها و هم در مورد موش‌ها، قابل مشاهده است. ما می‌توانیم با فریب سلول از طریق استفاده از نور مصنوعی یا داروهای خاص تغییردهنده ساعات زیستی، پاسخ ترمیم بافت را در سلول‌ها مجدداً راه‌اندازی کنیم (تا سرعت بهبود بیشتر شود).
پژوهشگران بر این باورند که این نوع تکنیک‌ها می‌تواند دارای تاثیر بالقوه‌ای روی درمان‌های پزشکی داشته باشد و به جراحان این امکان را بدهد که عمل جراحی را در زمان‌هایی که بیمار بهترین پاسخ را می‌داد، انجام دهند. پژوهشگران معتقدند این فرایند در مورد انسان هم وجود دارد. آن‌ها با بررسی داده‌های بالینی بیمارانی که دارای جراحات سوختگی بودند، تفاوت‌های قابل‌توجهی در نتایج درمان مشاهده کردند. زمان مورد نیاز برای بهبود سوختگی‌هایی که در شب اتفاق افتاده بود، به‌طور متوسط ۶۰ درصد بیشتر از زمان مورد نیاز برای بهبودی زخم‌هایی بود که طی روز اتفاق افتاده بودند. این زمان برای سوختگی‌های روز، ۱۷ و برای سوختگی‌های اتفاق‌افتاده در هنگام شب، ۲۹ روز بود. این فاصله، فاصله قابل‌توجهی است و موردی است که دارای پتانسیل طراحی درمان‌های جدید بر اساس آگاهی از ریتم‌های شبانه‌روزی است. جان بلیکلی از دانشگاه منچستر می‌گوید: نه تنها امکان طراحی داروهای جدید وجود دارد بلکه میزان بازده درمان‌های موجود نیز می‌تواند با تغییر زمان استعمال آن‌ها افزایش یابد.
دلیل قطعی برای اینکه چرا سرعت بهبود زخم‌ها در هنگام شب آهسته‌تر است، مشخص نیست ولی پژوهشگران حدس می‌زنند که این امر ممکن است یک سازگاری تکاملی باشد؛ ما طی روز سریع‌تر بهبود پیدا می‌کنیم زیرا احتمال فعال بودن و آسیب دیدن ما در روز بیشتر است. البته قبل از اینکه بخواهیم از مزایای چنین پژوهشی بهره‌مند شویم، لازم است پژوهش‌های بیشتری انجام شود اما این پژوهش نشان می‌دهد ریتم‌های شبانه‌روزی علاوه بر الگوی خواب، روی طیف وسیعی از عملکردهای دیگر بدن نیز تاثیر می‌گذارند.
مجله اینترنتی زندگی سالم
مرضیه صفدری
