زمان بینایی‌ سنجی در کودکان

نکات مهم در سلامت چشم

خوشبختانه امروز کمتر کسی است که نداند معاینات دوره‌ای چشم‌پزشکی تا چه حد ضروری است و می‌تواند از بروز چه مشکلات و عوارضی پیشگیری کند. البته افرادی هم هستند که هنوز اطلاعی از این که از چه سنی باید این معاینات شروع شود و هرچند وقت یک‌بار تکرار شود، ندارند. بسیاری از والدین نگران سلامت چشم و بینایی فرزند خود می‌شوند و به‌طور مرتب به نشانه‌هایی فکر می‌کنند که به کمک آن می‌توان اختلالات چشمی را در آن دوران تشخیص داد. البته بعضی هم تصور می‌کنند تا زمانی که فرزندانشان به مدرسه نروند و مشغول درس خواندن نشوند به معاینات چشمی نیاز نخواهند داشت. به‌منظور اهمیت و ضرورت سلامت چشم در کودکان و درمان به‌موقع و زودهنگام مشکلات بینایی پای صبحت یک اپتومتریت نشستیم و سؤالات ضروری و با اهمیت در این زمینه را از وی پرسیدیم.

درمان تنبلی چشم کودکان

در سن سه‌سالگی، معاینات چشم کودکان به خاطر بحث تنبلی چشم اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند.تنبلی یعنی افت دید یک‌طرفه یا دوطرفه چشم. به‌طور ی که چشمی که دچار تنبلی شده درواقع ازنظر مسیر حسی عصبی و همچنین مرکز پردازش تصویر بینایی در لب پس‌سری تحلیل می‌رود. به صورتی که چشم فقط عیوب انکساری دارد و با زدن عینک رفع تاری دید صورت می‌پذیرد ولی اگر همین چشم در اثر ضعف بینایی ایجادشده دچار تنبلی شود حتی زمانی که برای اولین بار عینک می‌زند بازهم دید کامل را پیدا نخواهد کرد و برای درمان نیاز به زمان دارد.

محمد کیان، اپتومتریت، شناخت بیشتر والدین از نکات مهم بینایی در فرزندانشان را سبب حفظ سلامت چشم کودکان دانست و گفت: بدون شک درمان به‌موقع مشکلات چشمی از سنین پایین‌تر منجر به حفظ قدرت بینایی کودکان و کاهش لطمات و آسیب‌ها دراین‌ارتباط می‌شود. نخستین زمان معاینات چشمی مربوط به دوران نوزادی انسان می‌شود که از تولد تا هیجده ماهگی را شامل می شود. دوران دوم معاینات و بررسی مربوط به هیجده ماهگی تا سه‌سالگی (کودک نو پا) است. از سه‌سالگی تا پنج مرحله سنی بعدی که زمان پیش‌دبستانی کودک است و سپس از پنج‌تا سیزده‌سالگی کودک بسیار حائز اهمیت است و جای بررسی دارد و درنهایت معاینات چشمی از سیزده‌تا نوزده‌سالگی که مربوط به دوران نوجوانی است باید به شکل مرتب صورت پذیرد. این اپتومتریست اولین معاینه بینایی در زمان بدو تولد را شامل معاینه محیط‌های اپتیکی و شفاف چشم مثل قرینه، عدسی، زلالیه و زجاجیه دانست و اضافه کرد: درصورتی‌که از سلامت محیط اپتیکی و شفافیت آن اطمینان حاصل نشود، به‌طور مثال ممکن است عدسی چشم نور را به‌طور مادرزادی کدر بیند (آب‌مروارید) با تشخیص این مسئله باید سریعاً جراحی چشم صورت گیرد وگرنه این مشکل سبب ایجاد تنبلی شدید شده و مشکلات بینایی را برای نوزاد پدید آورد. همچنین در خصوص قرینه چشم نوزاد باید سایز و شفافیت آن موردتوجه قرار گیرد که در صورت بروز مشکل بیماری فار چشم نوزادان و بزرگ بودن قرینه و کدورت را شامل می‌شود.
بررسی شبکیه، فاکتور حائز اهمیت دیگری درزمینهٔ سلامت چشم است.این بررسی باید بخصوص در مورد کودکان نارس مورد توجه قرار می‌گیرد؛ چراکه اختلال شبکیه (ROP) در این نوزادان بسیار شایع است. وی با تأکید بر این‌که بررسی وضعیت و شکل مردمک و معاینه پلک‌ها نیز دارای اهمیت است افزود: باید به هماهنگی پلک‌ها هنگام باز و بسته شدن توجه شود مثلاً اگر به‌صورت یک‌طرفه پلک‌ها بیش‌ازحد افتاده باشند و برای عبور نور از مردمک ایجاد مزاحمت کنند این اختلال افتادگی پلک یا پتوزیس نام دارد که موجب محرومیت برای درک نور برای قسمتی از شبکیه ایجاد تنبلی می‌کند که در صورت تشخیص، بیمار به همکاران جراح ارجاع داده‌شده و اقدامات لازم را آن‌ها انجام خواهند داد.یکی از قسمت‌های که حتماً باید بررسی شود مجاری اشکی در نوزاد است به این دلیل که گرفتگی مجاری اشکی در نوزادان شایع است و این امر در اکثر موارد سبب ایجاد عفونت برای چشم نوزاد شده و لازم است اقدامات لازم جهت کمک به درمان بیماری به والدین آموزش داده شود. به گفته وی اغلب این اختلالات تا سن یک‌سالگی برطرف می‌شود اما در صورت عدم درمان بعد از یک‌سالگی باید کودک به همکاران جراح ارجاع داده شود.

تنبلی چشم، شامل تنبلی ارگانیک و فانکشنال می‌شود که هرکدام از این دو انواع مختلفی دارد برای نمونه ،تنبلی ارگانیک منشاء ایجاد اختلال پاتولوژیک هست و در نوع فانکشنال علت تنبلی عدم کارایی سلول‌های کورتکس بینایی و ساختمان‌های دیگر عصب چشم است مثل اختلاف زیاد شماره عیوب انکساری مابین دو چشم که شایع‌ترین نوع تنبلی چشم در کودکان است و عامل ایجاد آن وجود انحراف آشکار در یک‌چشم یا دو چشم کودک است. در مواردی مانند تنبلی چشم توکسیک عواملی چون مسمومیت الکل، تنباکو و یا آمبوپی هیستریک دخیل هستند. ازآنجایی‌که درمان کامل تنبلی چشم وابسته به زمان هست هر چه سن کودک در هنگام تشخیص کمتر باشد و درمان سریع‌تر آغاز شود نتیجه بهتری حاصل خواهد شد. همچنین این درمان نیاز به همکاری نزدیک والدین و درمانگر (اپتومتریت) دارد که با توجه به تنوع عوامل ایجادکننده تنبلی چشم راه درمان نیز ممکن است متفاوت باشد کیانی در پایان سخنان خود بزرگ‌ترین لطف والدین جهت بهبود و سلامت چشم و بینایی فرزندان خود را معاینات دوره‌ای چشم کودکان توسط اپتومتریت دانست و اظهار داشت: ازآنجایی‌که ما رسالتی جز دفاع از سلامت بینایی کلیه افراد جامعه و به‌خصوص کودکان نداریم. والدین نیز اگر به فکر پیشرفت و سلامت فرزند خود هستند به‌صورت دائم و در زمانه‌ای مقدر چشم و وضعیت بینایی فرزند خود را توسط اپتومتریت مورد معاینه و بررسی قرار دهند.

مجله اینترنتی زندگی سالم

مرجان حسینی