سونوگرافی

از زمانی که خبردار می شوید مسافر کوچکی در راه دارید، سوال ها و اما و اگرهای بسیاری در ذهن شما ایجاد می شود. دلتان می خواهد از سلامت فرزندتان خاطرجمع شوید و به شدت کنجکاوید که جنسیت مهمان کوچک زندگیتان را بدانید. سونوگرافی یکی از روش های پاسخ گفتن به برخی از این سوال هاست.

۱- سونوگرافی چیست؟

• پزشک بر اساس دانسته هایی که در مورد آناتومی بدن دارد، آن تصاویر را تشریح می کند و از این طریق، مادر را در جریان رشد جنین قرار می دهد.

۲- بهترین زمان برای انجام اولین سونوگرافی چه وقتی است؟

• اگر مادر در شرایط عادی باشد و مشکل و درد خاصی نداشته باشد – درد خاص از آن لحاظ که بیشتر مادران در اوایل بارداری دردهایی دارند که به دلیل عادی نبودن شرایط برای رحم، طبیعی است – بهترین زمان برای انجام نخستین سونوگرافی، هفته هشتم است.
• بسیاری از خانم ها به محض اینکه متوجه بارداری خود می شوند یا حتی شک می کنند، اصرار به سونوگرافی دارند. به دلیل اینکه فکر می کنند چون در سونوگرافی می توان درون رحم را با چشم دید، قابل اطمینان تر است.
• در صورتی که برای این کار می توان از تست های بارداری و آزمایش استفاده کرد و نیازی به سونوگرافی نیست، زیرا سونوگرافی حتی اگر در این زمان، بارداری را تایید کند، قادر نیست سالم بودن جنین را اثبات کند.
• بنابراین پزشک ناچار است مدتی بعد سونوگرافی را تجدید کند که همان دو ماهگی یا هشت هفتگی جنین است.

۳- آیا سونوگرافی تنها برای تعیین جنسیت جنین است؟

• خیر، در واقع وظیفه اصلی سونوگرافی تایید سلامت جسمی جنین است، به طور مثال یک سونوگرافی به نام سونوگرافی غربالگری سه ماهه نخست در هفته یازدهم تا چهاردهم بارداری انجام می شود و می تواند احتمال برخی از اختلالات کروموزومی از جمله بیماری منگولیسم را در جنین نشان دهد.
• این بیماری از روی بافت گردن و فرم استخوان بینی در جنین تشخیص داده می شود، زیرا جنین هایی که دچار این مشکل هستند، بینی پهن و کوتاه و بدون استخوان و بافت گردن غیرطبیعی دارند.
• سونوگرافی در ماه های اول برای آگاهی از سلامت جنین انجام می شود و در عین حال جنسیت وی را نیز مشخص می کند

۴- چند نوع سونوگرافی وجود دارد؟

• سونوگرافی انواع مختلفی دارد و برای مادران بر اساس اینکه شرایط عادی یا غیرعادی ای مانند دیابت و فشار خون بالا داشته باشند و یا مادرانی که جنینشان به دلایلی، رشد خوبی نداشته و در معرض خطر هستند.
• نوع خاصی از آن تجویز می شود؛ به طور مثال نوعی سونوگرافی برای تشخیص نارسایی دهانه رحم وجود دارد که برای مادرانی که سابقه سقط های بالای سه ماه و چهار ماه دارند انجام می شود.
• زیرا ممکن است رحم به دلیل سنگین شدن تدریجی جنین نتواند وزن آن را تحمل کند؛ یا انواعی از سونوگرافی به نام داپلر عروق و شریان های بند ناف، داپلر شریان مغز جنین و داپلر عروق رحم و انواع دیگری وجود دارند که در شرایط خاص و به تشخیص پزشک انجام می شوند.

۵- تعداد دفعات سونوگرافی طی دوره بارداری چند بار است؟

• این موضوع بستگی به نتیجه معاینه های پزشک دارد که با توجه به عوامل گوناگونی مانند نتیجه آزمایش ها و شرایط بدنی مادر تعیین می شود.
• اگر پزشکی تشخیص دهد که شرایط مادر حساس است، ممکن است ماهی یک بار دستور سونوگرافی بدهد.
• در صورت عادی بودن شرایط، یک بار در همان هشت هفتگی جنین، بار دوم از هفته یازدهم تا چهاردهم برای تست سونوگرافی غربالگری سه ماهه نخست، بار سوم بین هفته پانزدهم تا بیست و دوم برای تست غربالگری خون – که البته یک بار هم همزمان با بار دوم سونوگرافی انجام می شود – و بار چهارم در ماه آخر بارداری برای تعیین وضعیت قرارگیری جنین در بدن، انجام می شود.
• سر جنین به طور معمول باید به طرف پایین در رحم مادر قرار گرفته باشد.
• بنابراین یک خانم باردار در طول دوره نه ماهه بارداری، چهار بار نیاز به سونوگرافی دارد و بیشتر از این، در حالت عادی اصلا ضرورتی ندارد و بهتر است برخی مادران که در این مورد کمی نگرانی و وسواس دارند، این نکته را مدنظر قرار دهند.

۶-چند روش برای انجام سونوگرافی وجود دارد؟

• دو روش برای انجام سونوگرافی وجود دارد. یکی نوع معمول سونوگرافی که همان سونوگرافی ابدومینال یا شکمی است که از روی شکم انجام می شود و دیگری، سونوگرافی واژینال که از داخل واژن و معمولا در شرایط خاصی صورت می گیرد.

۷- سونوگرافی سه بعدی و چهاربعدی چیست؟

• سونوگرافی سه بعدی و چهاربعدی تنها تصاویر سیاه و سفید را نشان نمی دهند، بلکه جزییات کامل تر و روشن تری از بدن جنین را نشان می دهند.
• ما در این سونوگرافی ها می توانیم دقت بالاتری در تشخیص ناهنجاری های بزرگ داشته باشیم.
• این نوع سونوگرافی از هفته پانزدهم تا بیست و ششم انجام می شود و راه بهتری برای بررسی شرایط جنین به حساب می آید. در چنین سونوهایی همچنین مادر می تواند عکس العمل ها و حرکات فرزندش را واضح تر مشاهده کند.
• سونوگرافی به دلیل اینکه از طریق امواج صوتی و نه اشعه انجام می شود، به هیچ عنوان خطری برای جنین و مادر ندارد

۸- مزایا و معایب سونوگرافی های سه بعدی و چهاربعدی چیست؟

• این نوع سونوگرافی ها نسبت به سونوگرافی دوبعدی دقت بیشتری برای تشخیص ناهنجاری ها دارند و برای مادرانی که سابقه مرده زایی، سقط جنین، داشتن جنین معیوب و یا اختلالی در رحم دارند بهتر است که این نوع سونوگرافی ها حتما انجام شود، اما در شرایط عادی، بسیاری از پزشکان و متخصصین اصراری به این نوع سونوگرافی ندارند.
• اگر پزشک تشخیص دهد که ممکن است در صورت انجام ندادن این کار، در آینده صدمات جبران ناپذیری به کودک و مادر وارد آید، برای اطمینان، آن را تجویز می کند.

۹- آیا سونوگرافی می تواند برای مادر یا جنین خطرناک باشد؟

• سونوگرافی به دلیل اینکه از طریق امواج صوتی و نه اشعه انجام می شود، به هیچ عنوان خطری برای جنین و مادر ندارد.
• این امر در مورد سونوگرافی های سه بعدی و چهاربعدی هم صدق می کند. البته عده بسیار کمی از متخصصین تصور می کنند شاید سونوگرافی از نوع داپلر، آن هم در صورتی که برای مدت زیادی بر روی بدن مادر انجام شود، کمی برای جنین مشکل ساز باشد که البته درصد آن بسیار اندک است.

۱۰- مدت زمان سونوگرافی چقدر است؟

• این زمان بستگی به آماده بودن تجهیزات و مهارت پزشک دارد. معمولا در مدت زمان بسیار کوتاه – پنج یا ده دقیقه ای – انجام می شود که البته در سونوگرافی های سه بعدی و چهاربعدی ممکن است بین ۱۵ تا ۳۰ دقیقه طول بکشد.

۱۱- آیا لازم است قبل از سونوگرافی مایعات زیادی بنوشیم؟

• معمولا برای انجام سونوگرافی نیاز به نوشیدن مایعات نیست. البته در سنین بسیار کم مانند زیر هشت هفته ممکن است خوردن آب و یا آبمیوه طبیعی قبل از انجام سونوگرافی به ارایه تصویر دقیق تر از جنین کمک کند، اما در ماه های بعد چنین کاری لزومی ندارد.

۱۲- آیا مشکلاتی مانند بیماری های خونی در سونوگرافی مشخص می شود؟

• به طور معمول برای این کار از سونوگرافی استفاده نمی شود. در مواردی زیر دستگاه سونوگرافی می توان با آزمایش بر روی مایع داخلی رحم (مایع آمنیوتیک) که جنین در آن قرار گرفته است، چنین مشکلاتی را تشخیص داد، زیرا سلول های پوست جنین که در این مایع ریزش کرده است خواص ژنتیکی بچه را نشان می دهد.
• بنابراین با بررسی ژنتیکی این سلول ها می توان تشخیص داد که این جنین بیماری خونی دارد یا نه و در صورت لزوم اقدامات لازم را انجام داد. بهترین وقت برای انجام این کار چهارده هفتگی است.
• معمولا سونوگرافی نمی تواند هر نوع اختلال کوموزومی را تشخیص دهد، زیرا همان طور که گفتیم سونوگرافی برای تشخیص انواع خاصی از ناهنجاری ها مانند منگولیسم مناسب است که آن هم از روی بررسی شکل ظاهری اجزای بدن جنین امکان پذیر می شود.