همه چیز درباره کلاژن در گفتگو با دکتر همایون مژدهی آذر
جوانسازی پوست و رمز و رازهای مربوط به آن همواره از جمله موضوعات جالب‌توجه زنان بوده است.
به نظر می‌رسد اکنون دیگر این مقوله بین زنان، مردان و سالمندان به طور یکسان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و به‌موازات آن بازار انواع محصولات و متدهای مربوط نیز حسابی داغ است.البته صرف‌نظر از چالش‌های این حوزه، افزایش آگاهی عمومی نسبت به شیوه‌های رایج و نوین جوانسازی نیز، بسیار بااهمیت است.
به‌عنوان‌مثال تأثیر کلاژن‌ها بر پوست یکی از صدها موارد مرتبط با بحث جوانسازی است که این روزها پرسش‌های متعددی پیرامونش مطرح می‌شود. دراین‌رابطه با دکتر همایون مژدهی آذر، متخصص پوست و مو به گفتگو نشستیم.
آیا مصرف قرص یا پودر کلاژن برای پوست صورت و مفاصل باعث چاقی به‌ویژه در ناحیه صورت می‌شود؟
کلاژن یکی از ترکیبات مهم و اساسی و ضروری است که در بافت‌های مختلف بدن از جمله پوست و عروق و استخوان‌ها نقش مهمی استحکام‌بخشی دارد. به‌عبارت‌دیگر، استحکام و سفتی طبیعی و تمامیت پوست، تا حدود زیادی به وجود این ماده مؤثر بستگی دارد.همین امر به شکل دیگری در مورد رگهای بدن مطرح می‌شود.
کلاژن در استحکام بافت استخوان نیز دخالت می‌کند. البته پر واضح است که در این میان به جز کلاژن، مواد دیگری مانند «الاستین» نیز هستند که در حفظ و وجود خواصی چون کشسانی و انعطاف و شکل‌پذیری بافت‌ها در کنار کلاژن عمل می‌کنند.
پس از آن که روشن شد یکی از اتفاقات مهمی که در فرایند بالارفتن سن و پیری رخ می‌دهد کاهش میزان و سطح و کیفیت کلاژن بافتی است، این گونه استدلال شد که پس باید بتوانیم با حفظ و یا بالابردن و برگرداندن وضعیت کلاژن بافتی به قبل و یا با کمک به حفظ تولید کلاژن در بافت‌های چون پوست، چه‌بسا روند تغییرات سن را کندتر نماییم.
این روند در آغاز کار از تزریق و جایگزینی کلاژن ازدست‌رفته توسط کلاژن حیوانی شروع شد که باتوجه‌به عوارض آن به‌سرعت منسوخ شد.
تزریق فراورده‌های حاوی بعضی پروتئین‌های ویژه که باعث پیش برد نوسازی و بازسازی کلاژن شود در مراکز تخصصی پوست و مو امروزه امر رایجی است.
کلاژن، به‌خاطر بزرگی مولکول جذب خوب از پوست و از لوله گوارش ندارد و همین امر دانشمندان را به فکر انداخت که با ایجاد تغییراتی در آن، جذب پوستی و گوارشی این مولکول را افزایش دهند و به‌این‌ترتیب در این چند سال بررسی‌هایی نیز بر روی کاربرد فراورده‌های جدیدی از کلاژن خوراکی به شکل پودر و قرص صورت‌گرفته که البته با وجود حجم کم مطالعات و شواهد نسبتاً ضعیف، بارقه‌هایی از امید در بین متخصصین پوست و مو به وجود آورده است.
در این مطالعات روشن شده که کلاژن خوراکی در شکل فراورده‌هایی که در حال حاضر و با تکنولوژی خاص به‌ویژه از منابع دریایی تولید می‌شود جذب گوارشی نسبتاً خوبی دارند (بر خلاف شکل ابتدایی کلاژن که مولکول‌های بزرگ غیرقابل‌جذب بود و عملاً اثربخشی خاصی در کاربرد خوراکی نداشتند).
در بسیاری از این مطالعات نشان داده شد که مصرف خوراکی کلاژن با رعایت اصول و حد و حدود علمی می‌تواند میزان کلاژن بافتی را افزایش دهد و به‌عنوان یکی از راهکارهای مؤثر در کُند کردن روند پیری و شُلی بافت پوست و دیواره عروق در نظر گرفته شود.
بنابراین باتوجه‌به مطالب گفته شده هیچ‌گونه صحبتی از اثر کلاژن خوراکی در فرایند افزایش وزن و یا چاقی مطرح نیست و تنها نتیجه مصرف کلاژن، افزایش قوام و استحکام ضمائم پوستی است
آقای دکتر افرادی هستند که برای جوانسازی پوست به شیوه‌های تهاجمی (جراحی‌ها…) علاقه‌مند نیستند و درعین‌حال رسیدگی به پوست و جوانسازی نیز برایشان مهم است، آیا برای این افراد راه‌های غیرتهاجمی وجود دارد؟
وقتی سخن از جوانسازی پوست می‌شود، پوستی صاف و شفاف، بدون هرگونه لک و چروک و خط و خطوط را در نظر می‌آوریم. پوستی با قوام و سفتی و رنگ مناسب که به تغییرات محیطی چون سرما و گرما و تابش آفتاب پاسخ متعارف و معقولی می‌دهد.
حال می‌بینیم که به‌مرورزمان تمامی این موارد ذکر شده دستخوش تغییراتی می‌شوند.
گذشت زمان پوست را شل و افتاده‌تر، پر خط و چروک، آکنده از لک و پستی بلندی‌های ناخواسته، زبر و خشن می‌سازد. پاسخ به محیط تغییر می‌کند. ترمیم کُند و ناموزون می‌شود و درنهایت این تغییرات را در هر فردی و حتی در هر سنی ببینیم از آن به‌عنوان پیری پوست یاد می‌کنیم.
پیشینیان ما نیز اینها را می‌دیده‌اند و در پی چاره‌ای برای کند کردن و یا بازگرداندن این روند بوده‌اند.
به دنبال آب و چشمه حیات بوده‌اند که تنی به آن آب بزنیم و آرزوهایمان برآورده شود. ولی واقعیت چیز دیگری بود تا چند دهه قبل روش‌های غالب جوانسازی در دنیا بر پایه تغییرات فیزیکی چون بالاکشیدن پوست و برداشتن زواید اضافی و سوزاندن بد شکلی‌ها استوار بود.
هنوز هم این روش‌های به‌اصطلاح تهاجمی، البته به شکل اصولی‌تر و با ابزار و تکنیک‌های پیشرفته‌تر و توسط متخصصی پوست و جراحان پلاستیک حاذق انجام می‌شود. اما آنچه عده‌ای را از روش‌های تهاجمی گریزان می‌کند، مشاهده درصد قابل‌توجه عوارض و دوران نقاهت طولانی، هزینه بالای کار، نیاز به امکانات و مکان‌های ویژه و تخصصی و در مواردی نیاز به بستری در بیمارستان و یا درمانگاه‌های خاص و عمل در شرایط بیهوشی و این گونه مسائل است.
در چنین شرایطی بود که متخصصین پوست و تمایل عام متقاضیان روش‌های جوانسازی را به سمت روش‌های کم تهاجمی‌تر و یا غیرتهاجمی و روش‌های دارویی سوق داد. روش‌هایی که نیازی به بستری و بیهوشی نداشته باشد. دوران نقاهت آن کوتاه باشد و بیمار با مسائلی چون زخمهای طول کشیده دردناک درگیر نشود.
روش‌هایی چون لایه‌برداری شیمیایی با کمک داروهای سوزاننده و روش‌های لایه‌برداری فیزیکی، جراحی‌های لیفت و تعبیه پروتزهای مختلف امروزه در کنار روش‌های غیرتهاجمی چون انواع لیزرهای غیر تخریبی، امواج اولتراسوند (امواج فراصوت)، امواج رادیوفریکونسی غیرتهاجمی به کار می‌روند.
shock wave و dermabrasion نیز جزو روش‌های غیرتهاجمی و کم تهاجمی هستند .
انواع فراورده‌های حاوی ترکیباتی از ویتامین A مانند رتینول و رتینویید ها، فراورده‌های کلاژن خوراکی به‌صورت رایج در دسترس هستند.
پروتئین‌های صناعی که از گیاهان، سویا، انواع جلبک‌های دریایی، میوه‌ها و…استخراج می‌شوند، اثرات ثابت شده‌ای در بازگشت تغییرات پیری پوست دارند.
حتی از فراورده‌های ضدآفتاب می‌توان به‌عنوان بخشی از روند پیشگیری از تغییرات پیری پوست که ناشی از پرتو آسیب‌زننده آفتاب است نام برد.
البته از این فراورده‌ها نباید انتظار معجزه داشته باشیم؛ ولی آنچه لازم است، داشتن یک انتظار واقع‌بینانه و مجموعه‌ای از این امکانات در دسترس و داشتن یک برنامه پیشگیرانه و درمان درست و متعارف زیر نظر متخصصین پوست باتجربه، می‌تواند رضایت خاطر متقاضیان روش‌های جوانسازی غیرتهاجمی را به همراه داشته باشد.
استفاده از کرم‌های لیفت و جوانسازی چه اندازه مؤثر و پایدار است؟
کرم‌های که تحت عنوان کرم لیفت و جوانسازی به بازار مصرف عرضه شده‌اند حاوی مجموعه‌ای از این فرآورده‌ها هستند. مواد و عصاره‌های گیاهی و یا صناعی (تولید شده به روش‌های شیمیایی) هستند.
بسیاری از این مواد خاصیت ضد اکسیدشدن دارند. به عبارتی جلوی تخریب مولکول‌های مؤثر در تحلیل و ازمیان‌رفتن کلاژن و بافت‌های نگهدارنده پوست را می‌گیرند.
انواع ویتامین‌ها از جمله ویتامین‌های E و پروتئین‌های خاصی که موجب تحریک و پیشبرد کلاژن‌سازی در بافت‌های زیر پوست می‌شوند، جزو مواد اصلی تشکیل‌دهنده این فرآورده‌ها هستند.
گفتگو از دریا وفایی
