کم تحرکی و خطر بروز سکته مغزی
سکته مغزی
کم‌تحرکی یکی از فاکتورهای مهم خطر ایجاد سکته قلبی و مغزی شناخته‌شده است. طبق تحقیقات، خانم‌هایی که کم‌تحرک هستند استعدادشان به لخته شدن خون بیشتر از آقایان است. طبق بررسی‌ها آمار بروز انواع سکته رو به افزایش است. ازآنجاکه علائم سکته قلبی را اکثر افراد می‌شناسند اقدام به درمان به‌موقع هم صورت می‌گیرد؛ اما با علائم سکته مغزی افراد، کمتر آشنایی دارند. لذا برای درمان، دیر مراجعه می‌کنند و این موضوع مشکلاتی را هم برای بیمار و هم اطرافیان ایجاد خواهد کرد. اینکه علت ایجاد سکته مغزی چیست و چه علایمی دارد؟ موضوع گفت‌وگو با دکتر سید شهاب‌الدین طباطبایی، متخصص مغز و اعصاب است؛ و اما پرسش‌ها و پاسخ پزشک:
چه تفاوتی بین سکته‌های قلبی و مغزی وجود دارد؟
سکته‌های قلبی شایع‌ترند و اگر منجر به فوت نشوند در اکثر موارد، بیمار بعد از گذراندن دوره نقاهت بیماری می‌تواند به انجام کار و فعالیت روزمره خود ادامه دهد. چون قسمت‌های دیگری که از بافت قلب سالم ماندند اکثراً می‌توانند کار آن قسمت از قلب را که در اثر سکته از بین رفته را انجام دهند. اما سکته مغزی این‌طور نیست. اگر در قسمتی از مغز آسیب یا مرگ سلولی اتفاق بیفتد به‌راحتی سلول‌های دیگر نمی‌توانند عملکرد سلول‌های آسیب‌دیده را جبران کنند چون در مغز هر قسمت از سلول‌ها تخصص ویژه‌ای شامل بینایی، حرکت، حس تعادل، گفتار و … دارند و هیچ‌گاه کلی عمل نمی‌کنند. لذا اگر بیمار از سکته مغزی نجات پیدا کند در خیلی از موارد یک عارضه ماندگار یا تقریباً طولانی‌مدت در بدنش باقی می‌ماند و حتی در بسیاری از مواقع بیمار بعد از دوره نقاهت نمی‌تواند به آن کار یا فعالیت قبلی خود برگردد عملاً تبدیل به یک شخص وابسته می‌شود. به عبارتی یک خانواده و حتی جامعه را ازنظر اقتصادی، اجتماعی و روحی دچار مشکل می‌کند.
آیا درباره سکته‌های مغزی درمان اورژانسی هم انجام می‌شود؟
درواقع تفاوت دیگر سکته مغزی با قلبی در درمان اورژانسی است. بطوریکه پیشرفت‌های علمی بسیار شگرفی در درمان اورژانسی سکته‌های قلبی ایجادشده است. هنگامی‌که بیمار در ساعات اولیه سکته قلبی مراجعه کند رگش را باز کرده، لخته را حل می‌کنند، فنر در رگ‌های بسته می‌گذارند و حتی جراحی اورژانسی انجام می‌دهند؛ اما این کارها در مورد سکته مغزی به دو دلیل انجام نمی‌شوند:
- ازآنجاکه مردم از علائم سکته مغزی یا اطلاعات کافی ندارند یا اهمیت نمی‌دهند لذا به‌موقع به پزشک مراجعه نمی‌کنند. از طرفی سکته مغزی با درد همراه نیست درحالی‌که افراد درد سکته قلبی را می‌شناسند و به‌محض بروز آن به پزشک مراجعه می‌کنند اما در اکثر موارد بروز علائم سکته مغزی را به مواردی چون خستگی، پرخوری، علائم عصبی و سرماخوردگی نسبت می‌دهند لذا وقت طلایی درمان بیماری از دست می‌رود.
۲٫دست‌کاری رگ‌ها و لخته‌هایی که در رگ‌های مغز است به‌راحتی رگ‌های قلب نیست؛ زیرا وقتی لخته رگ‌های مغز را با فنرها و سیم‌ها دست‌کاری می‌کنیم خون لخته ممکن است خردشده و وارد چند رگ دیگر شود و درنتیجه چند سکته ریزتر ایجاد کند؛ اما با همه موارد گفته شده پیشرفت‌هایی در درمان سکته مغزی انجام‌شده است.
چه وقت تصلب شرایین، علت ایجاد سکته است؟
با توجه به تعریف سکته که به اختلال خون‌رسانی گفته می‌شود لذا علت بروز آن را یا باید در خون پیدا کرد یا در رگ‌هایی که خون را به‌عضوی می‌برند؛ یعنی سیاهرگ‌ها یا شرایین و همچنین رگ‌هایی که در حال تخلیه خون از عضوی هستند و می‌خواهند دوباره آن را به سمت قلب بیاورند که به آن سیاهرگ یا ورید گفته می‌شود. سرخرگه یا شرایین یک خاصیت ارتجاعی دارند یعنی وقتی قلب، خون را داخل آن‌ها پمپاژ می‌کند این اعضا ابتدا کمی گشاد شده و کمی خون را می‌پذیرند. سپس به‌خاطر خاصیت ارتجاعی به‌جای اولیه برمی‌گردند و خون را به سمت جلو هل می‌دهند. در اثر سن، عوامل ژنتیکی، عوامل تغذیه‌ای، فشارخون بالا، بیماری قند، استعمال دخانیات، بی‌تحرکی و چاقی خاصیت ارتجاعی دیواره رگ از بین می‌رود و خون به‌خوبی در رگ حرکت نمی‌کند و در این صورت لخته می‌شود و این لخته رگ را می‌بندد. به این اتفاق تصلب شرایین گفته می‌شود که مهم‌ترین علت ایجاد سکته است.
آیا ممکن است مشکلات قلبی منجر به سکته مغزی شوند؟
گاهی اوقات رگ‌های خود مغز سالم‌اند اما به دلیل وجود مشکلی در جایی مثل قلب، لخته‌هایی در این عضو ایجادشده و سپس کنده می‌شوند و به سمت رگ‌های مغز می‌روند. این اتفاق را آمبولی گویند. لذا بیمارانی که مشکلی در دریچه‌های قلب یا سکته قلبی داشته‌اند باید بدانند که ممکن است گاهی اوقات در معرض لخته شدن خون در رگ قلب قرار بگیرند. اولین رگ بزرگی که از قلب (آئورت) جدا می‌شود رگ مغز است. لذا ۹۰ درصد این لخته مستقیم وارد رگ‌های مغز می‌شوند و ایجاد سکته می‌کنند.
آیا بیماری‌ها و قرص‌ها در بروز سکته نقش دارند؟
سومین علت بروز سکته، بیماری‌های مربوط به خون است. خون برخی افراد تمایل به لخته شدن دارد و این‌یک نوع بیماری است؛ یعنی بیماری‌هایی که منجر به لخته شدن زود و غیرطبیعی خون می‌شوند. گاهی اوقات خود افراد باعث این اتفاق می‌شوند. مثلاً خانم‌هایی که اضافه‌وزن و میگرن دارند و قرص‌های جلوگیری از بارداری هم مصرف می‌کنند. عوارض این قرص‌ها این است که تمایل خون به لخته شدن را زیاد می‌کنند و به همین خاطر خون، خودش در رگ‌ها لخته شده و منجر به سکته مغزی می‌شود.
کم‌تحرکی تا چه اندازه در ایجاد سکته نقش دارد؟
کم‌تحرکی یکی از فاکتورهای خطر ایجاد سکته‌های قلبی و مغزی محسوب می‌شود؛ زیرا باعث می‌شود تصلب شرایین، برجسته‌تر و واضح‌تر شود. از طرفی سبب اضافه‌وزن و کندی جریان خون در رگ‌های بدن شده و درنتیجه خون مستعد لخته شدن خواهد شد. با توجه به ورود ماشین‌های اتوماتیک در زندگی، در بسیاری از موارد اگر افرادی که اضافه‌وزن دارند به مدت طولانی رانندگی کنند چون پاها حرکت ندارند خون در پاها لخته می‌شود. همچنین افرادی که به عللی مجبورند مدت طولانی بستری باشند مثلاً آن‌هایی که دچار شکستگی در ناحیه پا، لگن و کمر شده‌اند به‌ویژه خانم‌ها، خون در رگ پاهایشان لخته می‌شود.
آزاده محمدی
